Mosmarrëveshjet për kontrollin dhe keqmanxhimi i Qendrës së Skijimit në Brezovicë kanë penguar investimet e nevojshme, pavarësisht potencialit të madh që ofron për turizmin dimëror, si dhe modelin për bashkëpunimin mes serbëve dhe shqiptarëve.
Bora e mbledhur dhe makinat e parkuara bën që rruga të ishte shumë e ngushtë për autobusin që drejtonte Angjelo Malushi. Kështu që, pasagjerët nga Shqipëria duhej të zbrisnin dhe të ecnin për 45 minuta deri në Qendrën e Skijimit në Brezovicë.
Makinat e parkuara në njërën anë të rrugës bën që Malushi të kishte nevojë edhe për një ose dy orë të tjera për të kthyer autobusin. “Përballemi rregullisht me sfida këtu.” – tha Malushi.
Pistat e pjerrëta të Brezovicës dikur shërbyen si rezervë për garat e skiimit në Lojërat Olimpike Dimërore të Sarajevës në vitin 1984 – dekadën e fundit të ish-Jugosllavisë.
Turistët ende vijnë, por mungesa e bashkëpunimit mes nivelit lokal dhe Qeverisë qendrore kanë penguar përpjekjet për të shfrytëzuar potencialin e plotë të këtij atraksioni malor.
Infrastruktura e skijimit është e vjetëruar dhe qasja është larg të qenit e përshtatshme për kërkesën. Turistët ankohen për faktin se duhet të ecin larg, për shkak të mungesës së kapaciteteve të parkimit pranë Qendrës së Skijimit.
“Bazuar në atë që kam parë, rruga duhet të zgjerohet në mënyrë që autobusët të mos bllokohen.” – tha Ermal Bala nga Tirana.
Skitari Ylli Hasani tha se Qendra ka nevojë për më shumë skilifte, “sepse teleferikët marrin shumë kohë”, ndërsa Shpend Murseli vuri në dyshim cilësinë e shenjave të pistave.
“Nuk ka shumë siguri për dikë i cili mund të jetë duke skijuar për herë të parë këtu, mund të humbasin.” – tha Murseli për BIRN.
Mosmarrëveshje për kontrollin
E ndërtuar në vitet 1970, Qendra e Skijimit ishte një nga qindra Ndërmarrjet e ‘pronësisë shoqërore’, model korporativ i ish-Jugosllavisë socialiste.
Pas luftës, kur sulmet ajrore të NATO-s dëbuan forcat serbe dhe Kosova u vendos nën mbikëqyrjen e Kombeve të Bashkuara, këto Ndërmarrje u morën nga Kosova – gjë që Serbia e kundërshtoi ashpër.
Brezovica u rihap në vitin 2002, e drejtuar kryesisht nga serbët që përbëjnë shumicën në Komunën e Shtërpcës, ku ndodhet Qendra e Skijimit pranë kufirit jugor të Kosovës me Maqedoninë e Veriut.
Pistat, disa deri në 2,500 metra të larta dhe që ofrojnë borë për rreth 280 ditë në vit, kryesisht kanë qenë të pandikuara nga tensionet etnike mes serbëve pakicë dhe shumicës shqiptare, që patën shpërthyer dhe herë pas here janë përkeqësuar pas luftës.
Qendra e Skijimit ka nevojë për miliona euro investime, por përpjekjet për ta privatizuar deri tani kanë dështuar.
Në vitin 2021, ajo u mor në administrim nga Agjencia Kosovare e Privatizimit (AKP), duke qenë se Qendra ndodhet në park kombëtar nën mbrojtje. Menaxhimi i përditshëm iu delegua Drejtorisë së Parkut Kombëtar të Kosovës “Sharri”.
Më parë, ajo drejtohej nga Komuna e Shtërpcës.
“Të tilla probleme si ato që shohim tani nuk kanë ekzistuar kurrë.” – tha Zyra e Kryetarit të Shtërpcës, Dalibor Jevtiq, anëtar i partisë serbe të mbështetur nga Beogradi, Srpska Lista, në një e-mail për BIRN.
“Parku Kombëtar lëshon tarifa hyrjeje për automjetet dhe vizitorët, por nuk bëhen investime për të mirëmbajtur ose pastruar zonat e parkimit nga bora.” – u tha nga Zyra.
“Në fund të çdo sezoni dimëror mbetet një grumbull mbeturinash, të cilat Komuna e Shtërpcës i pastron për arsye mjedisore, pavarësisht se janë nën përgjegjësinë e Drejtorisë së Parkut”.
Madje, Komuna thekson se nuk ekziston komunikim me nivelin qendror.
“Bashkëpunimi me autoritetet qendrore lidhur me menaxhimin e Qendrës së Skijimit është inekzistent dhe çdo propozim që i kemi dërguar autoriteteve qendrore është refuzuar pa asnjë konsideratë ose përgjigje nga ana e tyre.” – u tha më tej nga Komuna e Shtërpcës.
Komuna akuzoi Qeverinë për refuzimin e dhënies së një license për menaxhimin e mbeturinave, e që këtë punë po e kryen një kompani nga Ferizaj.
Në thelb të mosmarrëveshjes është kontrolli mbi zonën
“Tokat në Qendrën e Skijimit janë pronë e Komunës së Shtërpcës dhe Komuna e Shtërpcës do të luftojë me mjete ligjore për të menaxhuar Qendrën e Skijimit.” – i tha Komuna BIRN-it.
Ndërtimet e paligjshme
Që nga vendosja e Qendrës së Skijimit nën administrim të drejtpërdrejtë në janar të vitit 2021, Agjencia Kosovare e Privatizimit thotë se ka investuar për Ndërmarrjen në shumën prej 211 mijë eurosh.
“AKP ka mandat të transformojë pronat e NSH-ve (Ndërmarrjeve Shoqërore). Nuk ka as mandat ligjor e as mundësi financiare për të realizuar investime strategjike në infrastrukturë të Qendrës së Skijimit në Brezovicë. Megjithatë, gjatë viteve të fundit AKP ka bërë investime më të vogla, të domosdoshme, për përmirësimin e performancës operative dhe/ose financiare dhe kështu të përgatitet NSH-ja për transformim të suksesshëm.” – u tha nga AKP.
Agjencia i tha tutje BIRN-it se Brezovica është një rast i veçantë, që kërkon bashkëpunim të ngushtë ndërmjet organeve lokale dhe qendrore.
“Për shkak të natyrës së sektorit në të cilin bien asetet e Brezovicës dhe rëndësisë së kësaj Qendre jo vetëm për komunitetin, ku këto asete janë të vendosura gjeografikisht, por edhe për sektorin e turizmit/mikpritjes në nivel kombëtar, nevojitet një qasje e jashtëzakonshme dhe një angazhim i konsiderueshëm – jo vetëm nga Agjencia Kosovare e Privatizimit, por edhe nga aktorë të tjerë përkatës që kanë interes në këtë çështje.” – tha ajo.
Megjithatë ajo që ka ecur tutje është ndërtimi i vilave private, në një zonë që duhej të ishte e mbrojtur.
Një hulumtim i BIRN-it zbuloi se 800 vila dhe hotele janë ndërtuar në mënyrë të paligjshme në Brezovicë, me bashkëpunimin e zyrtarëve të lartë të Komunës, biznesmenëve dhe politikanëve.
Megjithatë, rajoni dallohet për një arsye tjetër: për harmoninë etnike në dhe rreth Qendrës së Skijimit.
“Ndonjëherë bëjmë shaka për mënyrën se si i shqiptojmë ose i kombinojmë fjalët, por e kuptojmë njëri-tjetrin.” – tha Verka, një banore lokale, e cila po ndihmonte një turiste nga Shqipëria të vendoste pajisjet e skijimit.
Një pjesëtar serb i Policisë së Kosovës foli shqip rrjedhshëm, teksa përpiqej të devijonte trafikun nga zona e parkimit që ishte mbushur.
Pavarësisht mungesës së investimeve, Brezovica vazhdon të tërheqë numër të madh turistësh.