Shtimi i numrit të asistentëve për fëmijë me aftësi të kufizuara, i inspektorëve të arsimit, ndërtimi i 100 çerdheve për një mandat, punësimi i zyrtarëve të sigurisë në secilën shkollë dhe vënia në funksion e sistemit të ujit të Lepencit me vlerë rreth 500 milionë euro, janë disa nga zotimet e Partisë Demokratike të Kosovës (PDK) në kuadër të fushatës për zgjedhjet parlamentare që do të mbahen më 9 shkurt 2025.
25 çerdhe për një vit apo gjithsej 100 për një mandat synon t’i ndërtoj PDK-ja nëse rikthehet në qeverisje pas gjashtë viteve në opozitë. Kjo parti në programin e saj qeverisës, në mes tjerash ka paraparë që të koncentrohet në infrastrukturën e objekteve arsimore dhe në investime kapitale në rajonin e Ferizajt.
Pesë kandidatë për deputetë të PDK-së nga 110 sosh sa janë në listën e kësaj partie shpalosën në “Debat Përnime” një pjesë të programit zgjedhor, duke u zotuar që fillimisht do të nisin të ndërmarrin masa emergjente e pastaj do të orientohen në projekte konkrete.
Duke fajësuar partinë në pushtet, Vetëvendosjen, ata zotohen se nuk ka premtime që nuk mund t’i realizojnë për katër vjet. Partia të cilës i përkasin edhe më parë ka qenë në pushtet dhe fokusi i saj atëherë ka qenë kah infrastruktura.
Në zgjedhjet parlamentare, kandidatë për kryeministër janë Albin Kurti nga Lëvizja Vetëvendosje (LVV), Lumir Abdixhiku nga Lidhja Demokratike e Kosovës (LDK), Bedri Hamza nga Partia Demokratike e Kosovës (PDK), dhe Ramush Haradinaj nga Koalicioni AAK-Nisma.
Çka ka në plan të parë PDK-ja?
Besianë Musmurati, kandidate për deputete nga radhët e PDK-së, e cila ka qenë drejtoreshë e Arsimit në Komunën e Prishtinës, tha se kanë paraparë tri masa kryesore: ndërtimin e 100 çerdheve për katër vjet; subvencionimi i familjeve për dërgimin e fëmijëve në kopshte private me nga 100 euro (ato që nuk arrijnë t’i regjistrojnë fëmijët në çerdhe publike), revidimi i Udhëzimit Administrativ për rekrutimin e mësimdhënësve dhe drejtorëve të shkollave si dhe digjitalizimi i shkollave.
Edhe pse vjen nga partia kundërshtare, Musmurati tha se ka pasur shpresë që Lëvizja Vetëvendosje mund të bënte ndryshime në fushën e arsimit.
“Marr parasysh që Lëvizja Vetëvendosje i ka pasur 51 për qind, më të vërtetë si qytetarë të Kosovës pikësëpari kemi pritur që ta shfrytëzojnë këtë hapësirë që të bëjnë reforma të guximshme dhe të mirëfillta”- tha Musmurati në “Debat Përnime”, më 16.01.2025.
Masën e dytë, ajo e cilësoi si emergjente. Meqenëse ndërtimi i çerdheve publike merr më shumë kohë, PDK, sipas saj, ka paraparë një masë emergjente e që është subvencionimi i familjeve për t’i dërguar fëmijët në çerdhe private.
Subvencionimi me 100 euro, sipas saj, do të jetë për çerdhet që janë të licensuara nga Ministria e Arsimit dhe se këtë listë mund ta rishikojnë.
Ajo tha se do të organizojnë trajnime për të gjithë edukatorët që punojnë në sektorin publik.
Ndërsa në kuadër të masës të tretë- digjitalizimit, ajo tha se kanë paraparë tri masa kryesore: digjitalizimi fizik (pajisje digjitale në çdo klasë dhe shkollë të Kosovës); softueri digjital kombëtar, ku nxënësit të kenë qasje në përmbajtje digjitale arsimore, video-materiale; dhe e fundit, rritja e numrit të psikologëve në shkolla, kampanja kundër bullizmit dhe punësimi i zyrtarëve të sigurisë në shkolla.
“Nëse e llogarisim që në Kosovë janë 1 mijë e 46 shkolla dhe në secilën shkollë e kemi një zyrtar të sigurisë, që mesatarisht do të paguhet diku rreth 600 euro në muaj, atëherë e kemi llogarit që diku do të jetë 7.5 milionë euro për vit. Nuk është kosto e papërballueshme për buxhetin” – tha Musmurati.
Ajo theksoi se kanë paraparë dyfishimin e numrit të asistentëve për fëmijët me nevoja të veçanta, në mënyrë që një asistent të mund t’i mbuloj dy fëmijë në dy ndërrime të ndryshme të mësimit.
Po ashtu, Musmurati bëri me dije se kanë në plan që në mandatin e parë të ofrojnë mësim tërëditor në të gjitha shkollat në Kosovë që kanë më pak se 600 nxënës.
A ka plan PDK- ja t’i testoj mësimdhënësit?
Kandidatët e Partisë Demokratike të Kosovës nuk dhanë një përgjigje direkte nëse do të testojnë apo rivlerësojnë me ‘test klasik’ mësimdhënësit – temë kjo që është hapur prej kur ka ardhur Lëvizja Vetëvendosje në pushtet e që ka nxitur polemika në mes pushtetit qendror dhe Sindikatës të Arsimit.
Kandidati për deputet, Naim Ismajli, që më parë ishte kryetar i Komunës së Shtimes, tha se për t’i vlerësuar mësimdhënësit i kanë paraparë dy masa: vlerësimin e performancës bazuar në indikatorë matës, që e saktëson kualitetin e mësimdhënies dhe paralel me të, një pako të edukimit të mjaftueshëm dhe ngritjen e Qendrës të Trajnimeve.
Sipas tij, me këto dy komponente do të sigurojnë vlerësim të vazhdueshëm.
“Vlerësimi i performancës kur bëhet me indikatorë matës na nxjerr tipin e nevojës të trajnimit që është e specifikuar, pra nuk është gjenerale. Mbi bazën e saj bëhet moduli i trajnimit. Dhe, nuk ka modul të trajnimit që në fund nuk i jep outputet në bazë të asaj se sa nuk janë përmbush trajnimet dhe sa e kanë arrit efektin e tyre, në mënyrë që në fund të bëhet një test formal që e certifikon trajnimin”- tha Ismajli.
Se a do të largohen ata mësimdhënës që nuk e kalojnë këtë test, u përgjigj kandidati tjetër, i cili ka qenë zëvendësministër i Arsimit, Azem Guri. Ai tha se atyre që nuk e kalojnë testin formal duhet t’u jepet mundësi që të ndjekin një trajnim njëvjeçar e atëherë të shihet se si duhet të veprohet.
“Në qeverisjen e PDK-së çdoherë ka qenë një relacion i mirë me Sindikatën dhe çdoherë është bërë një kompromis”- u përgjigj ai kur u pyet se si do t’i bindin mësimdhënësit të testohen.
Sipas tij, themelimi i Qendrës të Trajnimit parasheh trajnimin e mësimdhënësve në programe të akredituara dhe trajnimin e drejtorëve për profilin e drejtorëve të shekullit 21.
Në anën tjetër, Besiana Musmurati tha se Sindikatën e Arsimit do ta bindin me dialog, pasi që sipas saj, në një format që e ka provuar në Prishtinë sa ka qenë drejtoreshë, nuk ka hasur rezistencë nga mësimdhënësit.
“Çka kemi parë prej rezultateve aty është që qasja në atë test duhet të mos jetë agresive që e cenon lirinë dhe punësimin e mësimdhënësit. Me ta duhet ta kemi një dialog të hapur dhe të krijojmë mekanizma që ata me i avancu në karrierë”- tha ajo.
Musmurati deklaroi se kjo nuk do të thotë që nuk do të kenë testime dhe që testimet kanë koncept negativ, përkundrazi testimet do t’i shfrytëzojnë që të shohin se “ku janë gabim”.
Në katër vjet mandat të Qeverisë Kurti ka pasur një përplasje të dukshme mes institucioneve qendrore dhe Sindikatës së Bashkuar të Arsimit – lidhur me futjen në testim vlerësues të mësimdhënësve nëpër shkollat e Kosovës. Sindikata në vazhdimësi e ka kundërshtuar një gjë të tillë, duke vlerësuar se kjo ide është ofenduese ndaj mësimdhënësve, pasi ata janë të diplomuar dhe janë vlerësuar gjatë studimeve nga profesorët.
Kurse për Kontratën Kolektive, Azem Guri, tha se atë duhet ta paguajë Qeveria e jo komunat.
Kontrata Kolektive që ishte nënshkruar në vitin 2021 dhe u shkëput në nëntor 2022 nga Ministria e Arsimit “për shkak të mungesës së bazës ligjore, shpërputhjes me dispozitat e rendit publik dhe mungesës së legjitimitetit të palës nënshkruese”.
Për mësimdhënësit më shqetësime shëndetësore, Guri tha se kanë paraparë që të nxjerrin një udhëzim dhe varësisht prej kategorizimit prej shërbimeve mjekësore të dalin në pensionim të parakohshëm.
Kthimi metodës të vjetër apo subvencionim?
Kandidatja Eliza Hoxha, e cila njëherësh është profesoreshë në Universitetin e Prishtinës dhe deputete në Kuvend, tha që do ta kthejnë metodën e vjetër për blerjen e teksteve shkollore për nxënësit ashtu siç e ka praktikuar PDK-ja kur ishte në pushtet.
Hoxha akuzoi se parat të cilat kanë shkuar te prindërit përmes subvencionimit, metodë kjo e Qeverisë Kurti, kanë shkuar edhe te shumë familje që nuk jetojnë në Kosovë.
Arsyeja tjetër, sipas saj, pse duhet të kthehet metoda e vjetër e blerjes së teksteve është se çmimet e librave në treg janë blerë me çmimin e fundit.
Dhe e treta, sipas saj, është që kompanitë që prodhojnë libra kanë shitur më pak së herëve të tjera.
Musmurati tha se metoda e Qeverisë Kurti ka qenë një vendim i gabuar sepse është shpenzuar më shumë në blerjen e teksteve shkollore.
“Kemi pas rritje enorme të çmimeve të librave që mendoj që është bërë edhe keqpërdorim i buxhetit”- tha ajo.
Në dy vitet e fundit blerja e librave për nxënësit është bërë përmes subvencionimit, pra librat i kanë blerë prindërit me paratë që i janë transferuar nga Qeveria e Kosovës. Një metodë e tillë gjeti edhe përkrahje, por edhe kundërshti. Ekzekutivi i ka dedikuar 13,875,138 euro për subvencionimin e blerjes së librave dhe mjeteve mësimore për vitin shkollor 2024/2025.
Para kësaj metode, vetë institucionet i kanë siguruar librat për nxënësit, por partia në pushtet e kishte ndryshuar me arsyetimin se paraja e shtetit ishte keqpërdorur dhe se bodrumet e shkollave kanë qenë të mbushura me tekste shkollore që janë blerë e nuk janë përdorur.
Kurse, Azem Guri konsideroi që është bërë edhe një shkelje ligjore.
“Sepse Ligji për arsimin parauniversitar, neni 26, e specifikon shumë qartë së Ministria e Arsimit, duhet t’i ndjekë edhe procedurat e prokurimit në mënyrë që t’i sjell tekstet shkollore tek nxënësit e jo t’i subvencionojë prindërit”- tha Guri.
Kandidatja, Kristina Gashi- Bytyçi, e cila ka qenë kryesuese e Kuvendit Komunal në Ferizaj, tha se do t’i rishikojnë tekstet shkollore dhe ato do të harmonizohen me moshën e fëmijëve, por njëkohësisht edhe me plan-programin aktual.
Pak premtime për nivelin e mesëm
Në nivelin e shkollave të mesme profesionale, Azem Guri premtoi se do të bëjnë shndërrimin e shkollave profesionale në qendra të kompetencës; të ndahen bursa për ata nxënës dhe diplomat e tyre të jenë të vlefshme jo vetëm për kompanitë vendore por edhe ato ndërkombëtare.
Ai tha se do ta bëjnë ngritjen e kapaciteteve në kuadër të Drejtorive të Arsimit dhe shtimin e inspektorëve të arsimit.
Se si do t’i integrojnë nxënësit serbë që vijojnë mësimin në struktura paralele, Eliza Hoxha tha se nuk kanë debatuar se a duhet t’i integrojnë, por do të veprojnë në varësi të Kushtetutës.
“Ne duhet të nxisim debat dhe normalizim të relacioneve të brendshme, përkrahje të jashtëzakonshme në aspektin financiar dhe programore dhe besoj që nuk duhet të ketë vija të kuqe për diçka që është e rregulluar në kuptim kushtetues dhe ligjor”- tha ajo.
Si do të rrisin cilësinë e universiteteve?
Në këndvështrimin e Eliza Hoxhës, buxheti për arsimin universitar ka shënuar rritje edhe gjatë mandatit të Qeverisë Kurti, megjithatë ajo e sheh si të pamjaftueshëm atë se çfarë është bërë deri më tani.
Sipas saj, në Kosovë mungon infrastruktura e nevojshme ligjore që ndërlidhë tregun e punës dhe mundësinë që universitetet të gjenerojnë të hyra vetanake e jo të jenë të varura vetëm nga buxheti.
Hoxha tha se kolegjet private të regjistruara si biznese kanë arritur të jenë në një vijë me dinamikën e tregut të punës sepse nuk i ndalon ligji me asgjë, ndryshe prej atyre publike që janë shumë rigjide në kuptimin e normave ligjore dhe statuteve.
“Duhet një rishikim se çka po ndodh në universitetet tona. Po ashtu univeristetet tjera të jenë fakultative në kuptimin tematik që të lidhen me turizmin malor, kulturor dhe të jenë në një zonë përcaktuar, në mënyrë që të kemi pole të reja”- tha Hoxha.
PDK-ja, sipas saj, parasheh 25 milionë euro bursa për studentët me arritje të larta.
Kurse për ngacmimet seksuale në institucionet universitare, Hoxha pa treguar se çfarë saktësisht do të bëjnë për ta parandaluar një fenomen të tillë, tha se duhet të vendosen kritere të mirësjelljes për mësimdhënës dhe për studentë.
“Mendoj që ky është një debat që duhet të zhvillohet nga krejt akterët se brenga kemi pasur gjithë. Si grua mund të them që edhe vetë jam përballur me një çështje të tillë”- tha ajo.
Universiteti i Prishtinës ka rregullore për parandalimin dhe mbrojtjen nga ngacmimi seksual dhe ngacmimi në UP të datës 11.05.2021.
Rastet e ngacmimit seksual në UP raportohen te zyrtarja për parandalim dhe mbrojtje nga ngacmimet seksuale, Drita Hyseni dhe pastaj ato raste shqyrtohen nga Këshilli i Etikës i UP-së.
Hoxha tha se do ta ndërtojnë një Qendër për Kërkim dhe Zhvillim për ta nxitur inovacionin dhe teknologjitë e reja.
“Kjo qendër mëton të nxisë bashkëpunimin me tregun e punës përmes hulumtimit dhe zhvillimit duke krijuar mundësi edhe për teknologjitë e reja edhe për Inteligjencën Artificiale për të krijuar hapësirë që të rinjtë dhe të rejat e Kosovës që të kenë mundësi të gjenerojnë në tregun e punës”- tha ajo.
Rajoni 05
Përgjatë debatit u diskutua edhe për planet e PDK-së për rajonin e Ferizaj. Momentalisht, Ferizajn e qeveris Agim Aliu i PDK-së.
Naim Ismajli tha se do të vazhdojnë në mënyrë urgjente punën në Spitalin rajonal të Ferizajt.
“Është një spital që ne tash është dasht t’i marrim shërbimet në të, por kjo ka ngecë. Ka qenë një ndëshkim i Qeverisë në pushtet për qeverisjen lokale”- tha ai.
Projekt tjetër kapital që përmendi Ismajli është funksionalizimi i sistemit të Lepencit ku parashohin 450-500 milionë euro investime për ta jetësuar atë.
“Ne e dimë që e kemi Ibrin në funksion por asnjëherë nuk është jetësuar Lepenci. Ne e kemi projektin me fizibilitet që e ka kry Banka Botërore. Projekti që kap vlerat mes 450-500 milionë do varet me dy ujëmbledhës. Ky projekt parasheh dy diga të fuqishme: në Firajë dhe në Shtime dhe ujëmbledhësit në Redime dhe Grykën e Jezercit dhe Gaçkës”- shpjegoi ai.
Sipas tij, ky sistem i ujit i përgjigjet dy kërkesave elementare të qytetarëve të Kosovës: furnizimit me ujë të pijshëm për 500 mijë banorë; mbi 20 mijë hektarë do të ujiten; dhe tri kanale të hapura që njëri do të shkojë për Obiliq për ftohje e termoelektranave, ku njëra vjen në drejtim të Graçanicës- Prishtinës dhe tjetra në drejtim të Ferizajt.
Dy projekte tjera që i shpalosi Ismajli janë edhe rivitalizimi i hekurudhave që të kenë mundësi të zhvillojnë shpejtësinë 80-100 km në orë dhe autostrada nga Duhla në Shtime në Lipjan që lidhë autostradën “Ibrahim Rugova” me atë “Arbën Xhaferi” dhe e cila pastaj të shkojë në drejtim të Dheut të Bardhë.
Përvoja e PDK-së në qeverisje
Partia Demokratike e Kosovës (PDK) ka qenë në qeverisje nga viti 2008 deri në vitin 2019, por jo çdo herë si forca kryesore udhëheqëse.
Nga viti 2008 deri në vitin 2014, PDK udhëhoqi Qeverinë me kryeministër Hashim Thaçin. Ky ishte mandati i parë dhe i dytë i saj.
Kurse nga viti 2014 deri në 2017, PDK ishte pjesë e koalicionit qeverisës me Lidhjen Demokratike të Kosovës (LDK). Atëkohë, Kryeministër ishte Isa Mustafa nga LDK, ndërsa PDK mbante postin e Kryeparlamentarit.
PDK ka qenë pjesë e Qeverisë edhe pas vitit 2017, por jo si forcë kryesore udhëheqëse. Pas vitit 2017 deri në 2019, PDK u rikthye si pjesë e koalicionit qeverisës. Këtë herë me Ramush Haradinajn nga Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës (AAK) si Kryeministër. PDK mbante disa Ministri dhe poste të rëndësishme në këtë Qeveri.
Prej atëherë PDK-ja ka qenë vetëm në opozitë. Në Zgjedhjet e vitit 2021, prej të cilave fituese doli Lëvizja Vetëvendosje, PDK zuri vendin e dytë për nga numri i votave, më saktësisht me 16.9%.
“DebatPërnime” është format i cili do të transmetohet për një muaj rresht deri një ditë para Zgjedhjeve parlamentare të 09 shkurtit 2025. Kandidatët për deputetë nga partitë politike garuese përveç që prezantojnë Programin e tyre, përballen me pyetjet e Jeta Xharrës, kryeredaktorit të KALLXO.com, Kreshnik Gashi dhe Visar Prebrezës nga “Krypometër”.
Lëvizja Vetëvendosje (LVV) ka zgjedhur që gjatë fushatës për Zgjedhjet e 9 shkurtit të mos marrë pjesë në disa nga mediat në Kosovë. Kjo parti e ka arsyetuar mospjesëmarrjen në emisionet politike të shfaqura në mediume të caktuara, me pretendimin se gjoja ato media janë në pronësi të oligarkëve. RTV Dukagjini është në listën e këtyre mediave të “piketuara” nga LVV, e pikërisht në këtë televizion transmetohet emisioni “Debat Përnime” – prodhim i KALLXO.com.
Mirëpo, për dallim nga partia në pushtet, partitë e tjera opozitare kanë pranuar të marrin pjesë në këtë Debat dhe t’u përgjigjen pyetjeve të gazetarëve të Kallxo-it.
“Na s’jemi oligarkë. Asnjëri prej neve në KALLXO.com nuk jemi pasanika, as milionera e le më oligarka. Ne kemi qenë në RTK e na kanë largu prej RTK-së, saktë sepse kemi raportuar qysh oligarkët e kanë zhvat shtetin.” – ka deklaruar Jeta Xharra në hapje të Debatit të parë zgjedhor, në kuadër të “Debat Përnime”.
