Ballina

Etiketë: AI

  • Përdorimi i inteligjencës artificiale në shpërndarjen e dezinformatave në kohë fushate

    Materiale të rreme që lidhen me partitë, kandidatët për kryeministër dhe deputetë për zgjedhjet parlamentare që do të mbahen më 09.02.2025 në Kosovë, janë shpërnndarë në rrjetet sociale që nga fillimi i fushatës elektorale.

    Për krijimin dhe shpërndarjen e dezinformatave, për dallim nga fushatat paraprake, tani po përdoret inteligjenca artificiale. Video e fotografi të prodhuara nga inteligjenca artificiale janë prodhuar dhe janë shpërndarë në rrjete sociale, duke përfshirë Facebook-un dhe TikTok-un.

    Më 13.01.2025, faqja në Facebook PDK Nëndega Fshati Oshlan ka publikuar një fotografi në të cilën shihet kandidati për kryeministër nga Lëvizja Vetëvendosje, njëherit kryeministrit aktual Albin Kurtit, i veshur si pelegrin.

    “Po bëhem sikur po falna, vetëm sa për t’ua marrë votat atyre që e quajnë veten myslimanë, pastaj e miratoj edhe ligjin për homoseksualët”- është shkruar në fotografi.

    Pas kërkimit me makinën e kërkimit të imazheve Pim Eyes, KALLXO.com kishte gjetur se fytyra e Kurtit është përdorë për të prodhuar këtë fotografi.

    Përmes kërkimit në Google Lens, po ashtu KALLXO.com evidentoi se e njëjta fotografi është publikuar edhe në disa faqe të tjera, të cilat kishin treguar se fotografia është prodhuar nga Inteligjenca Artificiale.

    Gjithashtu, më 05.01.2025, një profil në Facebook (arkiva) ka publikuar disa fotografi të kryeministrit të Kosovës, Albin Kurti.

    Në fotografi pretendohet se Kryeministri ka veshur uniformë ushtarake. KALLXO.com, përmes aplikacionit për vërtetësinë e fotografive Hive Moderation ka gjetur se imazhet, kanë mundësi 99.9% se janë prodhuar me Inteligjencë Artificiale.

    Kurse, përmes aplikacionit tjetër PimEyes, KALLXO.com vërtetoi se fytyra e Kurtit është shkëputur nga fotografi tjera për t’i prodhuar fotografit e publikuara.

    Përveç fotografive, përmes Inteligjencës Artificiale janë duke u fabrikuar edhe video të ndryshme, teksa politikanëve u mëveshët zëri i dikujt tjetër.

    Më 28.12.2024, një faqe në Facebook (arkiva & arkiva) ka publikuar një video në të cilën shihet kryetari i Aleancës për Ardhmërinë e Kosovës dhe njëherit kandidat për kryeministër, Ramush Haradinaj. Faqja pretendon se Haradinaj thotë “O Albin o djali jonë Vetëvendosja qysh po të shkon”.

    Për të verifikuar këtë video, KALLXO.com ka analizuar materialin dhe ka vërejtur se zëri është shkëputur nga një video me përmbajtje satirike nga grupi humoristik Stupcat, me emër “Stupcat – Gëzuar Pavarësia 2006”.

    KALLXO.com ka kontrolluar  vërtetësinë e videos duke gjetur se është përdorë një fotografi e Ramush Haradinaj e publikuar fillimisht në BBC në autorësinë e Reuters, e cila pas përdorimit të AI është kthyer në video material.

    Sipas të dhënave në internet, kjo fotografi është realizuar më 11.06.2017, derisa Haradinaj ishte duke votuar në Zgjedhjet parlamentare të mbajtura atë ditë në Kosovë.

    Video të prodhuara nga inteligjenca artificiale janë publikuar edhe në TikTok, të cilat mund t’i gjeni KËTU, KËTU dhe KËTU.

    Cili është ndikimi i inteligjencës artificiale në fushatë?

    Përdorim më të theksuar të inteligjencës artificiale në shpërndarjen e dezinformatave gjatë kësaj fushate për zgjedhjet parlamentare në Kosovë, të cilat mbahen më 09.02.2025, ka vërejtur edhe profesori i Gazetarisë në Universitetin e Prishtinës, Alban Zeneli.

    Në këtë fakt sipas tij, mund të ketë ndikuar zhvillimi i fundit i teknologjisë në fushën e inteligjencës artificiale.

    “Përdorimi i inteligjencës artificiale, për dallim nga fushatat e tjera është jashtëzakonisht i madh, ndoshta edhe për shkak të zhvillimit të fundit të teknologjisë sa i përket formave që lidhen me chatgpt dhe krijues të tjerë të përmbajtjes me anë të inteligjencës artificiale. Këto aplikacione të inteligjencës artificiale janë duke u shfrytëzuar në tri çështje: në krijim të përmbajtjes, në krijim dhe në mirëmbajtje të profileve të cilat edhe fotografitë edhe videot edhe përmbajtjen tekstuale e kanë të gjeneruar me inteligjencë artificiale” – tha Zeneli.

    Sipas profesorit universitar, inteligjenca artificiale po përdoret nga secila parti politike, me qëllim që mesazhi i tyre politik të shpërndahet në masë. Ai shtoi se ky fenomen ka ndikim negativ, pasi që mesazhi që shpërndahet përmes inteligjencës artificiale është i rremë.

    “Këtu nuk bëjnë përjashtim asnjëra nga partitë politike. Në observimin qe e kam bërë deri tani secila parti politike ose mbështetës virtual të krijuar me inteligjencë artificiale janë profile të ndryshme në media sociale, në Tiktok e Facebook kryesisht me anë të së cilave shpërndahen mesazhet politike të qytetarët” – shtoi mes tjerash Zeneli.

    Sipas tij, ky fenomen ka ndikim negativ sepse krijon përshtypje e rreme që një kandidat ose një parti politike është e përkrahur nga një masë në media sociale.

    “Po në të vërtetë nuk është ashtu sepse të gjitha këto profile që i diskutuam janë të krijuara me inteligjencë artificiale” – tha ai.

    Duke e quajtur risi teknologjike që ka prekur shumicën e fushave, sidomos ato që ndërlidhen me komunikimin online dhe platformat online, profesori universitar Muhamet Jahiri, përdorimin e inteligjencës artificiale gjatë fushatës zgjedhore e konsideron të rrezikshme.

    Jahiri, njëherit shefi i Departamentit të Gazetarisë në Universitetin e Prishtinës, thotë se është dashur krijimi i një mekanizmi ligjor për rregullimin e përdorimit të inteligjencës artificiale.

    “Përfshirja e kësaj inteligjence në fushatën zgjedhore është diçka e rrezikshme, jo etike dhe manipulative. Institucionet gjegjëse është dashtë që para ciklit zgjedhor t’i paraprijnë me mekanizma ligjor rregullimit mbi përdorimin e saj në kohë zgjedhjesh, ngjashëm siç kanë vepruar vendet perëndimore, përfshirë edhe ShBA’të. Përdorimi i AI-së në një shoqëri që në esencë gjykimin kritik dhe nivelin e arsimit e ka shumë prapa vendeve të zhvilluara, këtë çështje e bënë edhe më serioze” – tha Jahiri.

    Ai theksoi se dezinformimi përmes AI-së është i vështirë për t’u luftuar dhe evidentuar dhe mbi të gjitha e pa diktuar prej shumicës së qytetarëve.

    “Kjo po përdoret jashtëzakonisht shumë nga ato grupet parapolitike që në esencë janë politike për të denigruar kundërshtarët, për të tërhequr qytetarët e pavendosur e lehtë të arritshëm, por edhe për të përfituar terren politik në zgjedhje”- tha Jahiri.

    Qëllimi i shpërndarjes së dezinformatave përmes inteligjencës artificiale sipas profesorit Jahirit, është përfitimi në rezultat të zgjedhjeve.

    “Qëllimi i përdorimit të saj është që të arrihet tek votuesit që janë preh e këtyre përmbajtjeve të cilët vështirë se mund ta dekonstruktojnë mesazhin e tyre, të prekin anën emocionale të tyre, dhe t’i zhvendosin ata nga problemet reale të tyre, duke iu krijuar përmes AI-së mite të rrejshme, zgjedhje të problemeve, dezinformim përmes kontekstit të rremë dhe formave të tjera manipulative. Qëllimi kryesor është përfitimi në rezultat të zgjedhjeve, propaganda që ata janë zgjedhja e vetme më e mira, denigrimi kundërshtarëve politik, denigrimi e gazetarëve dhe opinionbërësve duke u shitur se këta janë viktima të një fushate nga ta, por edhe për t’i zhvendosur nga problemet reale siç janë mos realizimi i shumë projekteve, inflacioni enorm me te cilën ballafaqohen qytetarët, por, edhe fakti se shumica absolute e subjekteve e sidomos subjektit kryesor në mungesë të prezantimit të një programi katër vjeçar të qeverisjes.”- theksoi profesori universitar, Muahmet Jahiri.

    Asistentët virtualë të krijuar nga inteligjenca artificiale janë bërë shumë të avancuar dhe përdoren në fusha të ndryshme, si shërbimi ndaj klientit, mjekësia, gazetaria dhe edukimi. Disa nga asistentët virtualë që janë zhvilluar dhe po përdoren së fundmi janë ChatGPT (OpenAI); Bard (Google, tani Gemini); Claude (Anthropic); Llama (Meta) dhe DeepSeek i zhvilluar nga kompania kineze DeepSeek AI.

    Fushata pёr Zgjedhjet parlamentare nё Kosovё ka filluar zyrtarisht mё 11.01.2025. Për njё muaj, partitë politike pritet të mbajnë tubime elektorale me qytetarët, për të fituar besimin e tyre në garën për Zgjedhjet parlamentare që do të mbahen më 09.02.2025.

    Për këto Zgjedhje janë certifikuar 28 subjekte politike me 1,280 kandidatë.

    Sipas Ligjit, gjatë periudhës së fushatës zgjedhore subjektet politike kanë të drejtë:

    – të organizojnë dhe të mbajnë tubime/ngjarje politike, tryeza të rrumbullakëta, konferenca për shtyp, fjalime, ose ndonjë aktivitet tjetër të ngjashëm, përmes së cilave ata mund t’i shprehin lirisht mendimet e tyre

     – me qëllim të fitimit të përkrahjes nga votuesit e tyre;– të publikojnë dhe të shpërndajnë afishe, reklama dhe material tjetër lidhur me një fushatë zgjedhore; të bëjnë fushatë përmes cilitdo operator televiziv, të radios apo kabllor, gjithashtu edhe përmes revistave, shtypit, rrjetit telefonik, sistemit postar ose çdo lloj mjeti tjetër reklamues

     – në pajtim me rregullat e KQZ-së dhe ligjet e tjera në fuqi.

    Këto do të jenë Zgjedhjet e para të rregullta që Kosova mban që nga shpallja e pavarësisë më 2008.

  • Trump thotë se DeepSeek është “thirrje zgjimi” për firmat amerikane

    Presidenti amerikan, Donald Trump e ka konsideruar ngritjen e kompanisë kineze DeepSeek “thirrje zgjimi” për industrinë amerikane të teknologjisë, pasi modeli i saj i Inteligjencës Artificiale (AI) shkaktoi valë tronditëse në Wall Street – raporton BBC-ja.

    Aksionet në firmat e mëdha të teknologjisë si Nvidia ranë ndjeshëm, me gjigantin e çipave që humbi pothuajse 600 miliardë dollarë në vlerën e tregut të aksioneve.

    Ajo që ka tronditur industrinë është pretendimi i DeepSeek se modeli i tij R1 është bërë me një fraksion të kostos së rivalëve të tij – duke ngritur pikëpyetje në lidhje me të ardhmen e dominimit të AI-së së Amerikës dhe shkallën e investimeve që firmat amerikane po planifikojnë.

    DeepSeek është bërë aplikacioni falas më i shkarkuar në Shtetet e Bashkuara, vetëm një javë pas daljes në treg.

    Në reagimin pas lajmit të hënën, presidenti Trump ka deklaruar se zhvillimet e fundit në industrinë e Inteligjencës Artificiale të Kinës mund të jenë “pozitive” për SHBA-në.

    “Nëse mund ta bëni më lirë, nëse mund ta bëni (për) më pak (para) dhe arrini të njëjtin rezultat final, mendoj se kjo është një gjë e mirë për ne.” – ka theksuar ai para gazetarëve në bordin e aeroplanit Air Force One.

    Ai ka theksuar gjithashtu se nuk e shqetëson ky përparim – duke shtuar se SHBA do të mbetet një lojtar dominues në fushë.

    Të martën aksionet në firmat japoneze të lidhura me AI-në, përfshirë Advantest, Softbank dhe Tokyo Electron, pësuan rënie të ndjeshme – duke ndikuar në uljen e vlerës standarde Nikkei 225 me rreth 1%.

    Disa tregje të tjera në Azi janë mbyllur për festën e Vitit të Ri Hënor.

    Tregjet financiare të Kinës kontinentale mbyllen nga sot dhe rihapen më 5 shkurt.

    Bursat e aksioneve në vendet kryesore prodhuese të çipave, Tajvani dhe Koreja e Jugut janë mbyllur gjithashtu sot.

    DeepSeek mundësohet nga modeli me burim të hapur DeepSeek-V3, për të cilin studiuesit pretendojnë se është trajnuar për rreth 6 milion dollarë  – dukshëm më pak se miliardat e shpenzuara nga rivalët. Por, ky pretendim është kundërshtuar nga të tjerët në industrinë AI.

    Dalja e këtij aplikacioni vjen pasi SHBA po kufizon shitjen e teknologjisë së avancuar të çipave, që fuqizon AI-në në Kinë.

    Për të vazhduar punën e tyre pa furnizime të qëndrueshme të çipave të avancuar të importuar, zhvilluesit kinezë të AI-së kanë ndarë punën e tyre me njëri-tjetrin dhe kanë eksperimentuar me qasje të reja ndaj teknologjisë.

    Kjo ka rezultuar në modele të AI-së që kërkojnë shumë më pak fuqi kompjuterike se më parë.

    Do të thotë gjithashtu se ato kushtojnë shumë më pak se sa mendohej më parë – gjë që ka potencialin të përmbysë industrinë.

    “Aftësia e DeepSeek për të rivalizuar modelet amerikane pavarësisht qasjes së kufizuar në harduer të avancuar tregon se zgjuarsia e softuerit dhe efikasiteti i të dhënave mund të kompensojnë kufizimet e harduerit.” – thotë Marina Zhang, profesoreshë e asocuar në Universitetin e Teknologjisë në Sydney, e cila fokusohet në industritë e teknologjisë së lartë të Kinës.

    Pasi DeepSeek-R1 u lansua në fillim të këtij muaji, kompania u mburr me “performancën në të njëjtin nivel me” një nga modelet më të fundit të OpenAI kur përdoret për detyra matematike, kodim dhe arsyetim të gjuhës natyrore.

    Teknologjia e DeepSeek është vlerësuar nga figura të profilit të lartë, duke përfshirë shefin e OpenAI, Sam Altman, i cili e quajti “një model mbresëlënës, veçanërisht rreth asaj që ata janë në gjendje të ofrojnë për çmimin”, megjithëse ai shtoi se OpenAI “natyrisht do të ofronte modele shumë më të mira” në zhvillim.

    Kompania kineze pretendon se modeli i saj mund të trajnohet në 2.000 çipa të specializuar – krahasuar me rreth 16.000 për modelet kryesore.

    Por, jo të gjithë janë të bindur. Disa kanë hedhur dyshime mbi disa nga pretendimet e DeepSeek – duke përfshirë magnatin e teknologjisë Elon Musk.

    Përgatiti: Rexhep Maloku – Kallxo.com

  • Adoptimi i IA-së: I kujdesshëm, por i pashmangshëm

    Dy vjet pas mbërritjes dramatike të ChatGPT-së, kompanitë janë të entuziazmuara nga mundësitë e inteligjencës artificiale (IA) gjenerative, por po futen në vitin 2025 me hapa të kujdesshëm, në vend se të nguten me transformimin e operacioneve të tyre.

    Tuneli i La Manshit, një prej rrugëve më të ngarkuara të udhëtimit në botë, përbën një shembull të qartë të kufizimeve aktuale dhe të aplikimeve praktike të IA-së.

    Çdo ditë, 400 prej lokomotivave më të mëdha të botës kalojnë nëpër tunelin që lidh Francën dhe Britaninë, duke bartur rreth 11 milionë pasagjerë trenash dhe 2 milionë automjete çdo vit.

    Për GetLink-un, kompaninë që menaxhon trenat me gjatësi prej 800 metrash, kujdesi me aplikimin e IA-së mbetet i rëndësisë parësore.

    “Jemi në një biznes tejet të rregulluar. Nuk bëjmë marifete. Këto janë procedura shumë të rrepta”, shpjegoi Denis Coutrot, shef i departamentit për të dhëna dhe inteligjencë artificiale në GetLink.

    Në vend se të kontrollojë operacionet e trenave, IA-ja e tyre kryesisht merret me detyra më të thjeshta, si kërkimi i rregullave dhe rregulloreve.

    Sektori ligjor, i cili konsiderohej fillimisht si fushë që do të prekej ndjeshëm nga IA-ja, tregon një histori të ngjashme.

    “ChatGPT-ja, sigurisht, është e jashtëzakonshme. Por, është vërtet shumë e vështirë ta aplikosh atë në punët e përditshme në mënyrë domethënëse”, ka thënë James Sutton, themelues dhe shef ekzekutiv i Avantia Law.

    Verifikimi i çdo gjëje

    Përderisa AI-ja shkëlqen në kryerjen e detyrave bazike, si kërkimi në baza të dhënash ligjore dhe në gjenerimin e përmbledhjeve të thjeshta, punët më komplekse kërkojnë mbikëqyrje më të kujdesshme njerëzore.

    Sutton ka shpjeguar se mungesa e konsistencës nga IA-ja mbetet sfidë: “E kërkoj përgatitjen e një kontrate dhe IA-ja e përpilon për mrekulli. E kërkoj një tjetër, dhe del 40 për qind mirë. Kjo mungesë sigurie nënkupton që avokatët ende duhet të verifikojnë gjithçka”.

    Industria e teknologjisë paraqet një lakore më agresive të adoptimit të IA-së.

    Google raporton se 25 për qind të programimeve i kryen përmes IA-së gjenerative.

    Shefi i JetBrains, Kirill Skrygan, parashikon se deri në fund të vitit të ardhshëm, IA-ja do të kryejë rreth 75-80 për qind të detyrave të kodimit.

    “Zhvilluesit po përdorin IA-në si asistentë për të koduar, dhe numrat po rriten çdo ditë”, ka thënë Skrygan në konferencën Web Summit, në Lisbonë.

    “Niveli i ardhshëm do të jenë agjentët kodues, të cilët mund të kryejnë detyra të plota, të cilat zakonisht u caktohen zhvilluesve”.

    Ai ka sugjeruar se, me kohë, këta agjentë mund të zëvendësojnë pothuajse të gjithë prej miliona zhvilluesve të botës.

    Industritë e dizajnit virtual, kryesisht ajo e modës, po shohin ndikimin e madh të gjeneratorëve me inteligjencë artificiale të imazheve, si DALL-E, Midjourney dhe Stable Diffusion.

    Këto mjete tashmë po i transformojnë shprehitë e punës dhe po e shkurtojnë kohën e daljes në treg të koleksioneve të reja.

    Në sektorin e kujdesit shëndetësor, pavarësisht një studimi që ka treguar për potencialin e IA-së – përfshirë një ku ChatGPT-ja ua ka kaluar mjekëve në diagnostikim përmes historisë së pacientëve – doktorët vazhdojnë të hezitojnë në përqafimin e plotë të teknologjisë.

    “Ata nuk e dëgjonin IA-në kur IA-ja iu thoshte atyre gjëra me të cilat ata nuk pajtoheshin”, ka treguar Adam Rodman, i cili ka udhëhequr studimin, në një prononcim për New York Times.

    Brengat e mëdha

    Kompanitë përballen me një kalkulim kompleks ndërmjet novacionit, maturisë dhe gatishmërisë për të shpenzuar.

    “Do të duhet kohë që tregu t’i zgjidhë këto çështje me kostot dhe përfitimet, veçanërisht në një mjedis ku kompanitë tashmë po përballen me hezitim për investime në teknologji”, ka vlerësuar Seth Robinson, zëvendësshef për hulumtime industriale në CompTIA.

    Anant Bhardwaj, shef i Instabase, beson se kufizimet e IA-së janë reale, por të përkohshme.

    “Novacioni i ri, i vërtetë, si fizika e re apo mënyrat e reja të eksplorimit të hapësirës, këto janë ende larg kapaciteteve të IA-së… Nëse njerëzit mendojnë se IA-ja mund ta zgjidhë secilin problem të njeriut, përgjigja sot është ‘Jo’”.

    Përderisa IA-ja shkëlqen në procesimin e mostrave dhe të dhënave ekzistuese, Bhardwaj ka argumentuar se asaj i mungon kurioziteti njerëzor që nevojitet për të eksploruar terrene krejtësisht të reja.

    Megjithatë, ai ka parashikuar se, brenda dekadës së ardhshme, shumica e industrive do të kenë një formë operacionesh të udhëhequra nga IA-ja, me njerëzit në rol dytësor, por që autonomia e plotë e IA-së mbetet shumë e largët.

    Sidoqoftë, ndikimi i IA-së po vjen shpejt dhe me të madhe, dhe vendet e botës duhet të jenë të përgatitura.

    “Puna administrative është prekur ndjeshëm, kjo tashmë po ndodh. Në qendrat e thirrjeve kjo tashmë po ndodh”, ka thënë Susan Athey, profesoreshë në Universitetin e Stanfordit, në një konferencë për statistika në Fondin Monetar Ndërkombëtar.

    Athey, ekonomiste e industrisë teknologjike, ka shprehur shqetësim për rrezikun e fshirjes nga IA-ja të profesioneve si operatorët e qendrave të thirrjeve.

    “Këto janë ato të cilat do t’i vështroja me shumë kujdes. Brengosem shumë për vendet që njihen për bizneset e qendrave të thirrjes”, ka thënë ajo./REL