Burhan Kavaja kishte marrë detyrën si drejtor i minierës me flotacion “Trepça” në Stantërg, në vitin 1988. Vetëm një vit pas, inxhinieri bashkë me kolegët e tij organizuan një ndër grevat më të mëdha të minatorëve në historinë e Europës moderne – grevën e urisë së minatorëve të Trepçës. Kjo grevë, që nga shumëkush cilësohet si fillimi i fundit të Kosovës nën regjimin e Serbisë, dokumentohet në Reporting House të cilën Kavaja e vizitoi të mërkurën duke iu rikthyer kujtimeve personale.
Të gjithë vizitorët pa dallim, dalin nga Reporting House me përshtypjet e veta. Por janë disa vizitorë që na lënë përshtypje. Këta nuk janë vetëm vizitorë, por protagonistët dhe kontribuuesit në rezistencën e viteve 1989-1999, që shënohet në muzeun “Reporting House/Shtëpia e Gazetarëve”.
I tillë është Burhan Kavaja, burri në të tetëdhjetat e tij që me të hyrë në katin e parë të ish-objektit “Gërmia” në sheshin Skënderbeu në Prishtinë, ku gjendet Reporting House, u ndalë para ekranit të parë në të cilin shfaqen xhirimet nga greva e minatorëve të Trepçës e vitit 1989, në Mitrovicë.
Kavaja filloi të emërtoj kolegët e tij, dhe po shpjegonte për secilin se çfarë pune bënte asokohe, derisa në një moment thotë: “Ja ky jam unë”, gjersa bën me dorë drejt një burri të veshur me uniformën e Trepçës e të ulur në tryezën e konferencës duke folur para mediave për kërkesat për të drejtat e shqiptarëve në ish-Jugosllavi të minatorëve grevistë.
Kjo protestë ku kishte folur Kavaja, u mbajt një muaj para suprimimit të autonomisë së Kosovës si Krahinë Autonome nën Jugosllavi, status që Kosova e gëzoi deri më 23 mars 1989.
Në vitin 1988 Burhan Kavaja, inxhinier i diplomuar në Fakultetin e Inxhinierisë dhe Xehetarisë në Universitetin e Beogradit, u emërua drejtor i minierës me flotacion “Trepça” në Stantërg. Vetëm një vit pas marrjes së detyrës së tij, ai u ballafaqua me një nga sfidat më të mëdha që kujton – grevën e urisë së minatorëve të Trepçës, si bashkë organizator dhe përgjegjës për mijëra minatorët të cilët hynë në grevë.
Kjo grevë e iniciuar nga punonjësit e Minierave të Trepçës më 20 shkurt të vitit 1989, ishte protestë që kërkonte përfaqësim të denjë të shqiptarëve në parlamentin jugosllav, shqiptarëve që nuk ishin zgjedhur nga Millosheviqi por ata që do t’i zgjidhte populli i Kosovës. Protesta kërkonte dorëheqjen e deputetëve shqiptarë që shiheshin si marioneta të partisë së Millosheviqit në atë kohë.
Protesta dallonte prej të tjerave ngase ishte grevë urie dhe ndalonte prodhimin e Trepçës prej së cilës afektohej ekonomia e tërë Jugosllavisë, jo vetëm e Kosovës. Minatorët e dinin që shtypi kroat dhe ai slloven do ta mbulonin në mënyrë më të pavarur këtë ngjarje dhe kështu shpresonin që në republikat tjera të ish – Jugosllavisë do të flitej për të drejtat e munguara të shqiptarëve në këtë shtet.
“Momenti ma i vështirë, apo sfida ma e madhe ka qenë se si me i mbajtë gjallë minatorët, të pa lënduar e pa sakrifica”, kujton Kavaja.
Derisa Kuvendi Kombëtar i Serbisë po përgatiste ndryshimet kushtetuese që do të kishin zyrtarizuar heqjen e autonomisë së Kosovës, mbi 1,300 minatorë të Trepçës filluan grevën e tyre të urisë për tetë ditë, me kërkesë ruajtjen e statusit autonom dhe dorëheqjen e tre politikanëve shqiptarë të emëruar nga Sllobodan Millosheviq në Kosovë. Pas rreth një jave ishte realizuar dalja e parë e minatorëve, dhe afro 180 minatorë ishin shtruar në spital. Ndërsa në mbrëmjen e 27 shkurtit 1989, Rrahman Morina, Ali Shukriu dhe Husamedin Azemi, kryetarët e fraksionit pro Millosheviqit në Kosovë, dhanë dorëheqje. Në orët e vona të mbrëmjes, Presidenca e Jugosllavisë u mblodh dhe vendosi “masa të veçanta” për Kosovën që në fakt vendosi një gjendje të jashtëzakonshme të pakufizuar që nënkuptoi zbarkimin e policisë shtesë që erdhi nga Beogradi, përjashtimin e shërbyesve civil shqiptar nga puna dhe përjashtimin e nxënësve e studentëve shqiptar nga shkolla dhe fakultetet. Pesëdhjetë grevistë u barrikaduan brenda minierës “Stantërg”, afro 1000 metra në thellësi të tokës.
“Është dashtë me përgatit daljen e dytë, e në atë kohë pusi i ventilimit ka qenë komplet në akull. U deshtë me i angazhu ekipet me pastru akullin edhe me mundësu daljen nga 1000 metra nën tokë ku kanë qenë minatorët, pra me i nxjerrë. Ajo ka qenë për mua ngjarja kryesore dhe mundem me thanë që ka pas trauma psikike dhe fizike, sepse ka qenë shumë vështirë me realizu”, rrëfeu Kavaja, gjersa qëndroi në Reporting House/Shtëpinë e Gazetarëve më 15 janar të këtij viti, duke treguar tutje se asnjëherë nuk e kishte besuar se do të dilnin të gjallë nga miniera.
“Duke e ditur që i kemi pasur edhe 2,400 kilogramë eksplozivë aty, kam mendu që të gjithë kemi me qenë të vdekur. Mirëpo, ja sot edhe pas 36 vjetëve jam i gjallë”, thotë ai me një buzëqeshje të lehtë, derisa me kërkesën tonë e dha edhe një mesazh për gjeneratat e reja.
“Më duket që [rinia] nuk kanë shumë njohuri për sakrificat të cilat ne i kemi bërë, që ata sot me qenë të arsimuar dhe me qenë nëpër pozita dhe me qenë të shkolluar e me pas familje. Më duket që shumë pak po lexohet për historinë dhe pak janë të informuar për të kaluarën tonë të vështirë”, tha ai.
“Nuk ka qenë lehtë, në vitet e ’45-ta i kemi pas diku 7-8 intelektualë, e në vitet ’77 e ’78 ky numër u rrit në 70 mijë. Domethënë lidershipi i atëhershëm ka bërë çmos që të mësojnë popullin, me eduku, që me pas profesionistë për ditët e sotme”, kujtoi Kavaja duke e vlerësuar dokumentimin e rezistencë së brezave, për lirinë e Kosovës, në Reporting House.
Me modesti, pranon sakrificën, dhe ka një mesazh edhe për “bajraktarizmin”.
“Shikoni, me bajraktarizëm kishim pas ma pak sukses se që kemi pas. Greva e minatorëve është greva më e madhe në botë. Tetë ditë e tetë netë [në grevë] për çështje politike. Zakonisht grevat e minatorëve janë sociale, por këto kanë qenë greva puro politike, e për liri”, tha Burhan Kavaja.
Burhan Kavaja u lind në Mitrovicë me 9 maj 1943. Ka diplomuar për Inxhinieri e Xehetari në Universitetin e Beogradit. Ndërkaq në vitin 1970 ka punuar si zëvendës sekretar i Sekretariatit Krahinor për Ekonomi. Nga viti 1990 e deri më 1994, ai ishte kryetar i Këshillit Ekzekutiv të Bashkimit të Sindikatave të Pavarura të Kosovës. Kavaja po ashtu ka qenë deputet në Parlamentin e Kosovës dhe Kryetar i Komisionit parlamentar për energjetikë, resurse natyrore dhe industri.
Ai së bashku me miqtë e tij e vizituan Reporting House më 15 janar 2025.
Lexoni më shumë për Reporting House/Shtëpinë e Gazetarëve – LINK
Shtimi i numrit të asistentëve për fëmijë me aftësi të kufizuara, i inspektorëve të arsimit, ndërtimi i 100 çerdheve për një mandat, punësimi i zyrtarëve të sigurisë në secilën shkollë dhe vënia në funksion e sistemit të ujit të Lepencit me vlerë rreth 500 milionë euro, janë disa nga zotimet e Partisë Demokratike të Kosovës (PDK) në kuadër të fushatës për zgjedhjet parlamentare që do të mbahen më 9 shkurt 2025.
25 çerdhe për një vit apo gjithsej 100 për një mandat synon t’i ndërtoj PDK-ja nëse rikthehet në qeverisje pas gjashtë viteve në opozitë. Kjo parti në programin e saj qeverisës, në mes tjerash ka paraparë që të koncentrohet në infrastrukturën e objekteve arsimore dhe në investime kapitale në rajonin e Ferizajt.
Pesë kandidatë për deputetë të PDK-së nga 110 sosh sa janë në listën e kësaj partie shpalosën në “Debat Përnime” një pjesë të programit zgjedhor, duke u zotuar që fillimisht do të nisin të ndërmarrin masa emergjente e pastaj do të orientohen në projekte konkrete.
Duke fajësuar partinë në pushtet, Vetëvendosjen, ata zotohen se nuk ka premtime që nuk mund t’i realizojnë për katër vjet. Partia të cilës i përkasin edhe më parë ka qenë në pushtet dhe fokusi i saj atëherë ka qenë kah infrastruktura.
Në zgjedhjet parlamentare, kandidatë për kryeministër janë Albin Kurti nga Lëvizja Vetëvendosje (LVV), Lumir Abdixhiku nga Lidhja Demokratike e Kosovës (LDK), Bedri Hamza nga Partia Demokratike e Kosovës (PDK), dhe Ramush Haradinaj nga Koalicioni AAK-Nisma.
Çka ka në plan të parë PDK-ja?
Besianë Musmurati, kandidate për deputete nga radhët e PDK-së, e cila ka qenë drejtoreshë e Arsimit në Komunën e Prishtinës, tha se kanë paraparë tri masa kryesore: ndërtimin e 100 çerdheve për katër vjet; subvencionimi i familjeve për dërgimin e fëmijëve në kopshte private me nga 100 euro (ato që nuk arrijnë t’i regjistrojnë fëmijët në çerdhe publike), revidimi i Udhëzimit Administrativ për rekrutimin e mësimdhënësve dhe drejtorëve të shkollave si dhe digjitalizimi i shkollave.
Edhe pse vjen nga partia kundërshtare, Musmurati tha se ka pasur shpresë që Lëvizja Vetëvendosje mund të bënte ndryshime në fushën e arsimit.
“Marr parasysh që Lëvizja Vetëvendosje i ka pasur 51 për qind, më të vërtetë si qytetarë të Kosovës pikësëpari kemi pritur që ta shfrytëzojnë këtë hapësirë që të bëjnë reforma të guximshme dhe të mirëfillta”- tha Musmurati në “Debat Përnime”, më 16.01.2025.
Masën e dytë, ajo e cilësoi si emergjente. Meqenëse ndërtimi i çerdheve publike merr më shumë kohë, PDK, sipas saj, ka paraparë një masë emergjente e që është subvencionimi i familjeve për t’i dërguar fëmijët në çerdhe private.
Kandidatja për deputete e PDK-së, Besiana Musmurati. Foto: Naser Fejza/KALLXO.com
Subvencionimi me 100 euro, sipas saj, do të jetë për çerdhet që janë të licensuara nga Ministria e Arsimit dhe se këtë listë mund ta rishikojnë.
Ajo tha se do të organizojnë trajnime për të gjithë edukatorët që punojnë në sektorin publik.
Ndërsa në kuadër të masës të tretë- digjitalizimit, ajo tha se kanë paraparë tri masa kryesore: digjitalizimi fizik (pajisje digjitale në çdo klasë dhe shkollë të Kosovës); softueri digjital kombëtar, ku nxënësit të kenë qasje në përmbajtje digjitale arsimore, video-materiale; dhe e fundit, rritja e numrit të psikologëve në shkolla, kampanja kundër bullizmit dhe punësimi i zyrtarëve të sigurisë në shkolla.
“Nëse e llogarisim që në Kosovë janë 1 mijë e 46 shkolla dhe në secilën shkollë e kemi një zyrtar të sigurisë, që mesatarisht do të paguhet diku rreth 600 euro në muaj, atëherë e kemi llogarit që diku do të jetë 7.5 milionë euro për vit. Nuk është kosto e papërballueshme për buxhetin” – tha Musmurati.
Ajo theksoi se kanë paraparë dyfishimin e numrit të asistentëve për fëmijët me nevoja të veçanta, në mënyrë që një asistent të mund t’i mbuloj dy fëmijë në dy ndërrime të ndryshme të mësimit.
Po ashtu, Musmurati bëri me dije se kanë në plan që në mandatin e parë të ofrojnë mësim tërëditor në të gjitha shkollat në Kosovë që kanë më pak se 600 nxënës.
A ka plan PDK- ja t’i testoj mësimdhënësit?
Kandidatët e Partisë Demokratike të Kosovës nuk dhanë një përgjigje direkte nëse do të testojnë apo rivlerësojnë me ‘test klasik’ mësimdhënësit – temë kjo që është hapur prej kur ka ardhur Lëvizja Vetëvendosje në pushtet e që ka nxitur polemika në mes pushtetit qendror dhe Sindikatës të Arsimit.
Kandidati për deputet, Naim Ismajli, që më parë ishte kryetar i Komunës së Shtimes, tha se për t’i vlerësuar mësimdhënësit i kanë paraparë dy masa: vlerësimin e performancës bazuar në indikatorë matës, që e saktëson kualitetin e mësimdhënies dhe paralel me të, një pako të edukimit të mjaftueshëm dhe ngritjen e Qendrës të Trajnimeve.
Sipas tij, me këto dy komponente do të sigurojnë vlerësim të vazhdueshëm.
“Vlerësimi i performancës kur bëhet me indikatorë matës na nxjerr tipin e nevojës të trajnimit që është e specifikuar, pra nuk është gjenerale. Mbi bazën e saj bëhet moduli i trajnimit. Dhe, nuk ka modul të trajnimit që në fund nuk i jep outputet në bazë të asaj se sa nuk janë përmbush trajnimet dhe sa e kanë arrit efektin e tyre, në mënyrë që në fund të bëhet një test formal që e certifikon trajnimin”- tha Ismajli.
Kandidatët e PDK-së, Kristina Gashi-Bytyçi dhe Naim Ismajli. Foto: Naser Fejza/KALLXO.com
Se a do të largohen ata mësimdhënës që nuk e kalojnë këtë test, u përgjigj kandidati tjetër, i cili ka qenë zëvendësministër i Arsimit, Azem Guri. Ai tha se atyre që nuk e kalojnë testin formal duhet t’u jepet mundësi që të ndjekin një trajnim njëvjeçar e atëherë të shihet se si duhet të veprohet.
“Në qeverisjen e PDK-së çdoherë ka qenë një relacion i mirë me Sindikatën dhe çdoherë është bërë një kompromis”- u përgjigj ai kur u pyet se si do t’i bindin mësimdhënësit të testohen.
Sipas tij, themelimi i Qendrës të Trajnimit parasheh trajnimin e mësimdhënësve në programe të akredituara dhe trajnimin e drejtorëve për profilin e drejtorëve të shekullit 21.
Në anën tjetër, Besiana Musmurati tha se Sindikatën e Arsimit do ta bindin me dialog, pasi që sipas saj, në një format që e ka provuar në Prishtinë sa ka qenë drejtoreshë, nuk ka hasur rezistencë nga mësimdhënësit.
“Çka kemi parë prej rezultateve aty është që qasja në atë test duhet të mos jetë agresive që e cenon lirinë dhe punësimin e mësimdhënësit. Me ta duhet ta kemi një dialog të hapur dhe të krijojmë mekanizma që ata me i avancu në karrierë”- tha ajo.
Musmurati deklaroi se kjo nuk do të thotë që nuk do të kenë testime dhe që testimet kanë koncept negativ, përkundrazi testimet do t’i shfrytëzojnë që të shohin se “ku janë gabim”.
Në katër vjet mandat të Qeverisë Kurti ka pasur një përplasje të dukshme mes institucioneve qendrore dhe Sindikatës së Bashkuar të Arsimit – lidhur me futjen në testim vlerësues të mësimdhënësve nëpër shkollat e Kosovës. Sindikata në vazhdimësi e ka kundërshtuar një gjë të tillë, duke vlerësuar se kjo ide është ofenduese ndaj mësimdhënësve, pasi ata janë të diplomuar dhe janë vlerësuar gjatë studimeve nga profesorët.
Kurse për Kontratën Kolektive, Azem Guri, tha se atë duhet ta paguajë Qeveria e jo komunat.
Kontrata Kolektive që ishte nënshkruar në vitin 2021 dhe u shkëput në nëntor 2022 nga Ministria e Arsimit “për shkak të mungesës së bazës ligjore, shpërputhjes me dispozitat e rendit publik dhe mungesës së legjitimitetit të palës nënshkruese”.
Për mësimdhënësit më shqetësime shëndetësore, Guri tha se kanë paraparë që të nxjerrin një udhëzim dhe varësisht prej kategorizimit prej shërbimeve mjekësore të dalin në pensionim të parakohshëm.
Kthimi metodës të vjetër apo subvencionim?
Kandidatja Eliza Hoxha, e cila njëherësh është profesoreshë në Universitetin e Prishtinës dhe deputete në Kuvend, tha që do ta kthejnë metodën e vjetër për blerjen e teksteve shkollore për nxënësit ashtu siç e ka praktikuar PDK-ja kur ishte në pushtet.
Hoxha akuzoi se parat të cilat kanë shkuar te prindërit përmes subvencionimit, metodë kjo e Qeverisë Kurti, kanë shkuar edhe te shumë familje që nuk jetojnë në Kosovë.
Arsyeja tjetër, sipas saj, pse duhet të kthehet metoda e vjetër e blerjes së teksteve është se çmimet e librave në treg janë blerë me çmimin e fundit.
Dhe e treta, sipas saj, është që kompanitë që prodhojnë libra kanë shitur më pak së herëve të tjera.
Musmurati tha se metoda e Qeverisë Kurti ka qenë një vendim i gabuar sepse është shpenzuar më shumë në blerjen e teksteve shkollore.
“Kemi pas rritje enorme të çmimeve të librave që mendoj që është bërë edhe keqpërdorim i buxhetit”- tha ajo.
Në dy vitet e fundit blerja e librave për nxënësit është bërë përmes subvencionimit, pra librat i kanë blerë prindërit me paratë që i janë transferuar nga Qeveria e Kosovës. Një metodë e tillë gjeti edhe përkrahje, por edhe kundërshti. Ekzekutivi i ka dedikuar 13,875,138 euro për subvencionimin e blerjes së librave dhe mjeteve mësimore për vitin shkollor 2024/2025.
Kandidati i PDK-së Azem Guri. Foto: Naser Fejza/KALLXO.com
Para kësaj metode, vetë institucionet i kanë siguruar librat për nxënësit, por partia në pushtet e kishte ndryshuar me arsyetimin se paraja e shtetit ishte keqpërdorur dhe se bodrumet e shkollave kanë qenë të mbushura me tekste shkollore që janë blerë e nuk janë përdorur.
Kurse, Azem Guri konsideroi që është bërë edhe një shkelje ligjore.
“Sepse Ligji për arsimin parauniversitar, neni 26, e specifikon shumë qartë së Ministria e Arsimit, duhet t’i ndjekë edhe procedurat e prokurimit në mënyrë që t’i sjell tekstet shkollore tek nxënësit e jo t’i subvencionojë prindërit”- tha Guri.
Kandidatja, Kristina Gashi- Bytyçi, e cila ka qenë kryesuese e Kuvendit Komunal në Ferizaj, tha se do t’i rishikojnë tekstet shkollore dhe ato do të harmonizohen me moshën e fëmijëve, por njëkohësisht edhe me plan-programin aktual.
Pak premtime për nivelin e mesëm
Në nivelin e shkollave të mesme profesionale, Azem Guri premtoi se do të bëjnë shndërrimin e shkollave profesionale në qendra të kompetencës; të ndahen bursa për ata nxënës dhe diplomat e tyre të jenë të vlefshme jo vetëm për kompanitë vendore por edhe ato ndërkombëtare.
Ai tha se do ta bëjnë ngritjen e kapaciteteve në kuadër të Drejtorive të Arsimit dhe shtimin e inspektorëve të arsimit.
Se si do t’i integrojnë nxënësit serbë që vijojnë mësimin në struktura paralele, Eliza Hoxha tha se nuk kanë debatuar se a duhet t’i integrojnë, por do të veprojnë në varësi të Kushtetutës.
“Ne duhet të nxisim debat dhe normalizim të relacioneve të brendshme, përkrahje të jashtëzakonshme në aspektin financiar dhe programore dhe besoj që nuk duhet të ketë vija të kuqe për diçka që është e rregulluar në kuptim kushtetues dhe ligjor”- tha ajo.
Si do të rrisin cilësinë e universiteteve?
Në këndvështrimin e Eliza Hoxhës, buxheti për arsimin universitar ka shënuar rritje edhe gjatë mandatit të Qeverisë Kurti, megjithatë ajo e sheh si të pamjaftueshëm atë se çfarë është bërë deri më tani.
Sipas saj, në Kosovë mungon infrastruktura e nevojshme ligjore që ndërlidhë tregun e punës dhe mundësinë që universitetet të gjenerojnë të hyra vetanake e jo të jenë të varura vetëm nga buxheti.
Hoxha tha se kolegjet private të regjistruara si biznese kanë arritur të jenë në një vijë me dinamikën e tregut të punës sepse nuk i ndalon ligji me asgjë, ndryshe prej atyre publike që janë shumë rigjide në kuptimin e normave ligjore dhe statuteve.
Kandidatja e PDK-së Eliza Hoxha. Foto: Naser Fejza/KALLXO.com
“Duhet një rishikim se çka po ndodh në universitetet tona. Po ashtu univeristetet tjera të jenë fakultative në kuptimin tematik që të lidhen me turizmin malor, kulturor dhe të jenë në një zonë përcaktuar, në mënyrë që të kemi pole të reja”- tha Hoxha.
PDK-ja, sipas saj, parasheh 25 milionë euro bursa për studentët me arritje të larta.
Kurse për ngacmimet seksuale në institucionet universitare, Hoxha pa treguar se çfarë saktësisht do të bëjnë për ta parandaluar një fenomen të tillë, tha se duhet të vendosen kritere të mirësjelljes për mësimdhënës dhe për studentë.
“Mendoj që ky është një debat që duhet të zhvillohet nga krejt akterët se brenga kemi pasur gjithë. Si grua mund të them që edhe vetë jam përballur me një çështje të tillë”- tha ajo.
Universiteti i Prishtinës ka rregullore për parandalimin dhe mbrojtjen nga ngacmimi seksual dhe ngacmimi në UP të datës 11.05.2021.
Rastet e ngacmimit seksual në UP raportohen te zyrtarja për parandalim dhe mbrojtje nga ngacmimet seksuale, Drita Hyseni dhe pastaj ato raste shqyrtohen nga Këshilli i Etikës i UP-së.
Hoxha tha se do ta ndërtojnë një Qendër për Kërkim dhe Zhvillim për ta nxitur inovacionin dhe teknologjitë e reja.
“Kjo qendër mëton të nxisë bashkëpunimin me tregun e punës përmes hulumtimit dhe zhvillimit duke krijuar mundësi edhe për teknologjitë e reja edhe për Inteligjencën Artificiale për të krijuar hapësirë që të rinjtë dhe të rejat e Kosovës që të kenë mundësi të gjenerojnë në tregun e punës”- tha ajo.
Rajoni 05
Përgjatë debatit u diskutua edhe për planet e PDK-së për rajonin e Ferizaj. Momentalisht, Ferizajn e qeveris Agim Aliu i PDK-së.
Naim Ismajli tha se do të vazhdojnë në mënyrë urgjente punën në Spitalin rajonal të Ferizajt.
“Është një spital që ne tash është dasht t’i marrim shërbimet në të, por kjo ka ngecë. Ka qenë një ndëshkim i Qeverisë në pushtet për qeverisjen lokale”- tha ai.
Projekt tjetër kapital që përmendi Ismajli është funksionalizimi i sistemit të Lepencit ku parashohin 450-500 milionë euro investime për ta jetësuar atë.
Kandidatët e PDK-së, Kristina Gashi-Bytyçi dhe Naim Ismajli. Foto: Naser Fejza/KALLXO.com
“Ne e dimë që e kemi Ibrin në funksion por asnjëherë nuk është jetësuar Lepenci. Ne e kemi projektin me fizibilitet që e ka kry Banka Botërore. Projekti që kap vlerat mes 450-500 milionë do varet me dy ujëmbledhës. Ky projekt parasheh dy diga të fuqishme: në Firajë dhe në Shtime dhe ujëmbledhësit në Redime dhe Grykën e Jezercit dhe Gaçkës”- shpjegoi ai.
Sipas tij, ky sistem i ujit i përgjigjet dy kërkesave elementare të qytetarëve të Kosovës: furnizimit me ujë të pijshëm për 500 mijë banorë; mbi 20 mijë hektarë do të ujiten; dhe tri kanale të hapura që njëri do të shkojë për Obiliq për ftohje e termoelektranave, ku njëra vjen në drejtim të Graçanicës- Prishtinës dhe tjetra në drejtim të Ferizajt.
Dy projekte tjera që i shpalosi Ismajli janë edhe rivitalizimi i hekurudhave që të kenë mundësi të zhvillojnë shpejtësinë 80-100 km në orë dhe autostrada nga Duhla në Shtime në Lipjan që lidhë autostradën “Ibrahim Rugova” me atë “Arbën Xhaferi” dhe e cila pastaj të shkojë në drejtim të Dheut të Bardhë.
Përvoja e PDK-së në qeverisje
Partia Demokratike e Kosovës (PDK) ka qenë në qeverisje nga viti 2008 deri në vitin 2019, por jo çdo herë si forca kryesore udhëheqëse.
Nga viti 2008 deri në vitin 2014, PDK udhëhoqi Qeverinë me kryeministër Hashim Thaçin. Ky ishte mandati i parë dhe i dytë i saj.
Kurse nga viti 2014 deri në 2017, PDK ishte pjesë e koalicionit qeverisës me Lidhjen Demokratike të Kosovës (LDK). Atëkohë, Kryeministër ishte Isa Mustafa nga LDK, ndërsa PDK mbante postin e Kryeparlamentarit.
PDK ka qenë pjesë e Qeverisë edhe pas vitit 2017, por jo si forcë kryesore udhëheqëse. Pas vitit 2017 deri në 2019, PDK u rikthye si pjesë e koalicionit qeverisës. Këtë herë me Ramush Haradinajn nga Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës (AAK) si Kryeministër. PDK mbante disa Ministri dhe poste të rëndësishme në këtë Qeveri.
Prej atëherë PDK-ja ka qenë vetëm në opozitë. Në Zgjedhjet e vitit 2021, prej të cilave fituese doli Lëvizja Vetëvendosje, PDK zuri vendin e dytë për nga numri i votave, më saktësisht me 16.9%.
“DebatPërnime” është format i cili do të transmetohet për një muaj rresht deri një ditë para Zgjedhjeve parlamentare të 09 shkurtit 2025. Kandidatët për deputetë nga partitë politike garuese përveç që prezantojnë Programin e tyre, përballen me pyetjet e Jeta Xharrës, kryeredaktorit të KALLXO.com, Kreshnik Gashi dhe Visar Prebrezës nga “Krypometër”.
Lëvizja Vetëvendosje (LVV) ka zgjedhur që gjatë fushatës për Zgjedhjet e 9 shkurtit të mos marrë pjesë në disa nga mediat në Kosovë. Kjo parti e ka arsyetuar mospjesëmarrjen në emisionet politike të shfaqura në mediume të caktuara, me pretendimin se gjoja ato media janë në pronësi të oligarkëve. RTV Dukagjini është në listën e këtyre mediave të “piketuara” nga LVV, e pikërisht në këtë televizion transmetohet emisioni “Debat Përnime” – prodhim i KALLXO.com.
Mirëpo, për dallim nga partia në pushtet, partitë e tjera opozitare kanë pranuar të marrin pjesë në këtë Debat dhe t’u përgjigjen pyetjeve të gazetarëve të Kallxo-it.
“Na s’jemi oligarkë. Asnjëri prej neve në KALLXO.com nuk jemi pasanika, as milionera e le më oligarka. Ne kemi qenë në RTK e na kanë largu prej RTK-së, saktë sepse kemi raportuar qysh oligarkët e kanë zhvat shtetin.” – ka deklaruar Jeta Xharra në hapje të Debatit të parë zgjedhor, në kuadër të “Debat Përnime”.
Një komunikatë e publikuar në faqen zyrtare të Ministrisë për Marrëdhënie Ndërkomunitare në Maqedoninë e Veriut, ka zgjuar indinjatë te autoritetet e Kosovës, por pavarësisht reagimeve, ajo nuk është hequr nga faqja e ministrisë së shtetit fqinj. Në atë komunikatë, Kosova është shënuar si “Kosovë e Metohi”, një term që e përdorin zyrtarët në Serbi, të cilët edhe e kontestojnë pavarësinë e shtetit më të ri në Europë.
Në këtë publikim flitet për pjesëmarrjen e zëvendëskryeministrit dhe ministrit për Marrëdhënie Ndërkomunitare në Maqedoninë e Veriut, Ivan Stoilkoviç në kampin e sportit “Serbia të thërret ty”, i mbajtur mes datave 1-11.08.2024 në Serbi.
Në pjesën e publikimit ku përmenden fëmijët që kanë marrë pjesë në këtë kamp, Kosova është shënuar si “Kosova dhe Metohija”.
Ndonëse njoftimi nuk ka datë të publikimit, ministri Stoilkoviç, më 08.08.2024 njoftoi për pjesëmarrjen e tij në këtë kamp.
Për këtë çështje është diskutuar edhe në disa postime në TikTok (shih këtu, këtu dhe këtu), prandaj për të kuptuar pse Kosovës iu referua me “Kosova dhe Metohija” nga një Ministri e Maqedonisë së Veriut, KALLXO.com ka drejtuar pyetje në Ministrinë e Punëve të Jashtme të këtij shteti, megjithatë deri në publikimin e këtij artikulli, kjo ministri nuk ka kthyer përgjigje.
Ngjashëm si në MPJ-në e Maqedonisë së Veriut, KALLXO.com ka drejtuar pyetje edhe në Ministrinë e Punëve të Jashtme të Kosovës, për të marr qëndrimin e shtetit rreth këtij rasti, njëherësh për të kuptuar nëse është komunikuar me Qeverinë maqedonase për këtë çështje.
Në MPJD thonë se e kanë përcjell verbalisht indinjatën dhe përmes Ambasadës në Shkup u kanë dërguar notë autoriteteve në Maqedoninë e Veriut.
“MPJD, përmes Ambasadës së Republikës së Kosovës në Shkup, në lidhje me këtë rast ka komunikuar me Ministrinë e Punëve të Jashtme dhe të Tregtisë së Jashtme të Maqedonisë së Veriut, ku është përcjellë verbalisht indinjata jonë lidhur me një referencë të papranueshme për Republikën e Kosovës në një faqe zyrtare të Qeverisë së Maqedonisë së Veriut. Po ashtu, Ambasada ka dorëzuar notë, në të cilën përcillet qëndrimi i shtetit të Kosovës lidhur me këtë çështje” – thuhet në përgjigjen e MPJD-së.
Ambasada e Kosovës në Maqedoninë e Veriut, nuk u është përgjigjur pyetjeve të Kallxo.com përkitazi me rastin.
Për postimin nga zëvendëskryeministri dhe ministri për Marrëdhënie Ndërkomunitare, Ivan Stoilkovic, zëvendëskryeministri i parë Izet Mexhiti ka thënë është votuar për interpelancë ndaj tij.
“Ne nuk e mohojmë se Stolkovic-i është përfaqësues i serbëve dhe nuk pretendojmë ta bëjmë shqiptar e as të mendojë si ne. Takimi i parë i Kryeministrit Mickovski ka qenë me Kryeministrin Kurti. Takimi i parë i përbashkët i kësaj Qeverie ka qenë me Qeverinë e Republikës së Kosovës në Prishitinë, kështu që nuk mund të vemë paralele në mes të Stoilkoviçit dhe politikave të Qeverisë për Open Balkanin apo kundër Open Balkanit” – ka deklaruar Mexhiti.
Kryeministri i Maqedonisë së Veriut, Hristijan Mickoski, më 18.11.2024, në konferencë për media pas mbledhjes së përbashkët të Qeverive të Kosovës dhe Maqedonisë së Veriut, deklaroi se qëndrimi i vendit që ai e dhëheq për Kosovën është i qartë.
“Nuk ka nevojë ta përsërisim tërë kohën sepse do ta humbim esencën nëse e bëjmë këtë. Kjo që ndodh sot dhe paraprakisht në Shkup, në vet fillimin e pavarësisë së Kosovës, që e bëri Qeveria e Maqedonisë me pranimin e pavarësisë së saj është e qartë. Parametër i qartë se cili është qëndrimi ynë” – kishte deklaruar Mickoski më 18.11.2024.
Republika e Maqedonisë së Veriut (Ish Republika Jugosllave e Maqedonisë, që quhej në atë kohë), ka njohur pavarësinë e Kosovës më 09.10.2008, bazuar në Listën e Njohjeve të publikuar nga MPJD.
Shtrirja e mësimit tërëditor në krejt Kosovën, profilizimi i universiteteve, ndërtimi 80 çerdheve, matja e performancës së mësimdhënësve e jo rivlerësimi i tyre, janë vetëm disa nga zotimet e Lidhjes Demokratike të Kosovës (LDK) gjatë fushatës për zgjedhje të nivelit qendror.
Prishtina, një prej komunave që më së shumti është qeverisur nga Lidhja Demokratike e Kosovës (LDK), ka shërbyer si ‘vend eksperimental’ për të provuar një prej reformave në arsim- mësimin tërëditor. Këtë sistem të aplikuar në pesë shkolla të kryeqytetit, tani kjo parti e qendrës së djathtë e ka shndërruar në zotim elektoral për ta shtrirë në nivel vendi.
Plani i LDK-së është që mësimi të zgjas tetë orë. Ndonëse, ende nuk e ka një projeksion të detajuar për këtë gjë, kjo parti beson që brenda dy mandateve mësimi tërëditor do të mund të jetësohet në të gjitha komunat e Kosovës.
Ky projekt, që për LDK-në është më i madhi i planifikuar në fushën e arsimit është vetëm një prej atyre që u dha si premtim në “Debat Përnime”, më 15.01.2025, nga kandidatët për deputetë të kësaj partie, nëse subjekti i tyre arrin të qeveris pas zgjedhjeve të 9 shkurtit 2025.
Ngritja e numrit të çerdheve, matja e performancës së mësimdhënësve, testi kombëtar për mësimdhënësit e rinj, sigurimi i librave shkollorë përmes Ministrisë të Arsimit, profilizimi i universiteteve dhe subvencionimi i atyre që janë më të suksesshme, janë disa nga zotimet që i kanë dhënë në emër të partisë katër kandidatët për deputetë nga LDK-ja.
Kandidatët e LDK-së për deputetë. Foto: Naser Fejza/KALLXO.com
A do të ketë mësim tërëditor dhe shujta të nxehta për nxënësit e të gjitha komunave?
Jehona Lushaku- Sadriu, kandidate për deputete njëherësh drejtoreshë e Arsimit në Prishtinë, duke shpalosur një pjesë të programit për arsim, u zotua që përpos se do të zgjatet orari i mësimit, do t’iu sigurohet një shujtë e nxehtë nxënësve dhe do të shtohen aktivitetet ekstra-kurrikulare.
“Detyrat e shtëpisë do të përfundohen në klasë nën përkujdesjen e mësueses. Mësueses do t’i hiqen orët e Edukatës Fizike, Arti dhe Muzika. Familjeve do t’u ulet kostoja pasi ata [aktualisht] paguajnë qendra ditore jashtë orës së mësimit”- shpjegoi ajo.
Ajo tha se kanë evidentuar 13 lloje të aktiviteteve që do të përfshihen në mësimin ekstra-kurrikularë që kanë të bëjnë me të nxënit e mësimit përmes lojës, artit, sportit dhe kulturës.
“Duke u bazuar edhe në rezultatet e PISA-s dhe nevojën për të ndërhyrë në ciklin 1-5, se duhet t’i forcojmë fëmijët tanë në kuptim, lexim dhe matematikën aplikative, me orarin që e kanë ky cikël, tani me katër orë mësim, nuk mund të arrihet deri aty”- tha Lushaku-Sadriu, e cila vetë kishte nisur mësimin tërëditor në pesë shkollat e Prishtinës e për të cilin thotë se ka kushtuar më pak se dy milionë euro.
Kandidatja e LDK-së Jehona Lushaku-Sadriu. Foto: Naser Fejza/KALLXO.com
Lushaku- Sadriu thotë që projektin synojnë që fillimisht ta shtrijnë tërësisht në pesë komuna, kurse në “të gjitha shkollat sa më shpejt që është e mundur”. Sipas saj, shtrirja në krejt Kosovën, është e mundur nëse kanë investime kapitale dhe nëse e rezervojnë buxhetin për shujtë.
“Nuk mund ta nisim reformën për krejt shkollat sepse kufizimet edhe buxhetore nuk e lejojnë atë. Nëse e nisim, unë jam e bindur që për tetë vite do të bëhet për krejt Kosovën”- tha ajo, duke shtuar se një projekt i tillë kontribuon në punësimin e grave.
Si Qeveri, Lushaku- Sadriu thotë se do ta ndajnë një grant të veçantë për shujtat të cilat do të bëhen menjëherë, ndërsa për objektet që iu duhen, ajo tha se disa prej tyre mund të rinovohen.
Në shkollat “Model-Qamil Batalli”, “Shkolla e Gjelbër”, “Xhemail Mustafa”, “Faik Konica” e “Nazim Gafurri”, mësimi tërëditor ka nisur nga shtatori 2024. Mësimi fillon rreth orës 08:20 dhe mbaron rreth orës 15:20, ndërsa vlen për nxënësit e klasave 1 – 5. Nxënësit e klasave 6 – 9 të shkollave në Prishtinë ku ka mësim tërëditor u është dashur të zhvendosen në shkolla tjera të afërta.
Lushaku – Sadriu u zotua se në nivelin fillor do të bëjnë një riorganizim të përgjithshëm të shkollave fillore duke i ndarë ato në cikle; shkollat fillore deri në të pestën në objekte të veçanta; cikli i mesëm i ulët në klasa 6-9 në objekte tjera të veçanta.
Kurse për reformën në digjitalizim, ajo tha se do të nisë që nga struktura e klasës e cila do të ketë një strukturë për banka dhe karrige e dollapë tjerë, por edhe tabela digjitale.
Në këtë formë, ajo tha se digjitalizimi nuk do të jetë vetëm një tabelë digjitale, por edhe një softuer për menaxhimin e të dhënave të shkollave që është mundësi e mirë për ta lidhur prindin, mësimdhënësin dhe menaxherin e shkollës për shkaqe sigurie në mënyrë që të marrin informata për gjendjen, vërejtjet dhe notat e nxënësit.
Test jo, matje të performancës po
Në emër të LDK-së, Jehona Lushaku- Sadriu, doli kundër testimit të mësimdhënësve të tanishëm nëpër shkollat e Kosovës – temë kjo që ka nxitur debate të ashpra që nga inicimi i kësaj ideje nga partia në pushtet- Lëvizja Vetëvendosje (LVV).
Ajo tha se për mësimdhënësit që janë në sistem parashohin matje të performancës e jo test klasik. Sipas saj, do të ketë simulim dhe motivim të mësimdhënësve për të punuar dhe për të dhënë maksimumin për ngritje të cilësisë.
“Matja e performancës fillon nga prindi, nga nxënësi, nga evaluimet e brendshme, nga cilësia e orës së mësimit, dhe kështu kurorëzohet përshtypja që ka menaxhmenti për mësimdhënësin. Pastaj kalon në nivelin e trajnimit dhe matet se trajnime ka përfunduar mësimdhënësi. Duhet të jetë proces që shkon në bashkërendim me nivelin komuna- shkolla- Ministria e Arsimit”- shpjegoi ajo.
E nëse mësimdhënësi nuk i përmbush kriteret, ajo nuk u shpreh shumë e qartë se kush do ta jap ‘dritën e gjelbër’, vetëm shtoi se edhe pse kontratat dhe punësimet i bën niveli komunal, komponenta dhe matja bëhet nga të gjithë faktorët dhe pastaj nuk është shumë e rëndësishme se kush e shkëput kontratën.
Kandidatja tjetër, Fatlume Jaha, e cila ka qenë edhe këshilltare politike në Ministri, tha se nën qeverisjen e tyre, shteti do ta ketë një sistem të trajnimeve për mësimdhënësit.
“Askush nuk mund t’i di të gjitha gjërat, për ata ekzistojnë trajnimet që mbi bazën e tyre pastaj të plotësohen ato mangësi që janë”- tha ajo.
Përveç saj, Lushaku- Sadriu tha se do ta realizojnë një provim kombëtar për mësimdhënësit e rinj, që teston të gjithë ata që hyjnë në sistem pas diplomimit.
Sipas saj, ky provim kombëtar rangon në nivel vendi suksesin dhe kandidatët me rezultate më të mira, në mënyrë që t’u jepet mundësia komunave që të punësojnë kandidatët më së suksesshëm.
Në katër vjet mandat të Qeverisë Kurti ka pasur një përplasje të dukshme mes institucioneve qendrore dhe Sindikatës së Bashkuar të Arsimit – lidhur me futjen në testim vlerësues të mësimdhënësve nëpër shkollat e Kosovës. Sindikata në vazhdimësi e ka kundërshtuar një gjë të tillë, duke vlerësuar se kjo ide është ofenduese ndaj mësimdhënësve, pasi ata janë të diplomuar dhe janë vlerësuar gjatë studimeve nga profesorët.
Ndërsa për Kontratën Kolektive, ajo nuk u përgjigj direkt nëse do ta vazhdojnë ose jo, por tha se do t’ia bëjnë një studim të kujdesshëm.
”Të drejtat e punëtorëve do të respektohen në plotni. Si qeveri duhet të zotohemi t’i marrim përsipër të gjitha kostot që i kanë pasur. Shumë shpesh komunave iu ka marr buxheti për shkak se nuk e kanë planifikuar në mënyrën e duhur. Për vazhdimin e kontratës duhet të ketë analiza, dhe të gjithë termat do të analizohen”- tha ajo.
Në vitin 2024, Sindikata e Arsimit protestoi para Ministrisë të Arsimit dhe Qeverisë që të nënshkruhet kontrata kolektive, të kenë rritje dinjitoze të pagave, përmirësim të kushteve të punës në institucione arsimore dhe të mos u mohohet kontributi i viteve të ‘90-ta.
Kontrata Kolektive që ishte nënshkruar në vitin 2021 dhe u shkëput në nëntor 2022 nga Ministria e Arsimit “për shkak të mungesës së bazës ligjore, shpërputhjes me dispozitat e rendit publik dhe mungesës së legjitimitetit të palës nënshkruese”.
Subvencionim i teksteve shkollore apo të blihen nga Ministria?
Fatlume Jaha premtoi se nëse qeverisin në katër vjetët e ardhshme, tekstet shkollore do t’i sigurojnë në mënyrë të drejtpërdrejtë për të gjithë nxënësit, në mënyrë që “mos të shkaktohet hutia te mësimdhënësit dhe te nxënësit”.
Kurse, kandidati Paris Guri tha se me këtë metodë, e cila në fakt ka ekzistuar para se të vije Qeveria Kurti në pushtet, përveç që çmimet do të jenë më të ulëta, do të lehtësohet edhe jeta e prindërve.
“Kjo ka me lehtësu blerjen e librave sepse kemi parë prindër që presin me orë të tëra për më i siguru librat. Ka qenë një maltretim dhe padrejtësi ndaj prindërve”- tha ai.
Më thellësisht këtë çështje e shpjegoi Jehona Lushaku- Sadriu, e cila tha se do t’i sigurojnë librat vetë, sepse “kostoja ka qenë jashtëzakonisht e madhe me metodën aktuale”.
“Nuk është njëjtë si t’i subvencionosh qindra mijëra prindër vetë, dhe në anën tjetër t’u thoni bleni librat me çmimin e tregut në librari. Por, ti si institucion kur shkon dhe negocion për shumicën e librave, normal që çmimi i librave do të jetë më i ulët”- tha ajo.
Në dy vitet e fundit blerja e librave për nxënësit është bërë përmes subvencionimit, pra librat i kanë blerë prindërit me paratë që i janë transferuar nga Qeveria e Kosovës. Një metodë e tillë gjeti edhe përkrahje, por edhe kundërshti. Ekzekutivi i ka dedikuar 13,875,138 euro për subvencionimin e blerjes së librave dhe mjeteve mësimore për vitin shkollor 2024/2025.
Para kësaj metode, vetë institucionet i kanë siguruar librat për nxënësit, por partia në pushtet e kishte ndryshuar me arsyetimin se paraja e shtetit ishte keqpërdorur dhe se bodrumet e shkollave kanë qenë të mbushura me tekste shkollore që janë blerë e nuk janë përdorur.
60 milionë euro për 80 çerdhe
Kandidatja Fatlume Jaha tha se nën qeverisjen e LDK-së do të rritet numri i çerdheve publike, më saktësisht në 80 sosh.
Sipas saj, ndërtimi i çerdheve të reja do të kap buxhet prej 60 milionë eurosh.
“Synojmë të rrisim buxhetin çdo vit për nga 15 milionë euro dhe do të ndërtojmë nga 20 çerdhe (për vit)”- tha ajo.
Jaha tha se aktualisht vetëm 6.9% e fëmijëve të moshës nën 5 vjeçare janë të përfshirë në sistemin parashkollor, e që sipas saj është përqindja ma e ulët në Europë.
Ajo tha se në shkollimin e hershëm të moshave 3-6 vjeç, synojnë që për dy mandate qeverisëse, pjesëmarrjen e kësaj grupmoshe në sistemin parashkollor ta rrisin deri në 95 për qind.
Kandidatja e LDK-së Fatlume Jaha. Foto: Naser Fejza/KALLXO.com.
Jaha u zotua se do t’i bëjnë klasat me 20 nxënës.
Kurse, Jehona Lushaku-Sadriu tha se secila shkollë që mbetet e zbrazët mund të adoptohet në kopsht, pasi që sipas saj nuk ka logjikë që 13 fshatra mos të kenë asnjë kopsht e t’i sjellin fëmijët p.sh në Prishtinë, “e aty të na rrinë shkolla me nga 12/13 nxënës”.
“Ju garantoj që asnjë mësimdhënës nuk do mbetet pa punë. Kjo është vetëm një lloj riorganzimi që sjellë cilësi”- tha ajo, duke u zotuar që secilën komunë do ta bëjnë me çerdhe.
E, për fëmijët e kategorive të veçanta që nuk do të arrijnë të regjistrohen në çerdhet publike, ajo tha se do t’i subvencionojnë në mënyrë që të regjistrohen në ato private.
“Subvencionimi do të bëhet në bazë se sa kushton kopshti. Shuma përcaktohet nga ana e autoritetit komunal. Nuk shkakton inflacion se bëhet në varësi me buxhetin e komunave”- u përgjigj ajo në pyetjen se çka nëse kopshti privat e ngrit çmimin.
Reforma në shkollimin e mesëm dhe atë universitar
Kandidatja Fatbardha Istrefi- Avdiu e cila njëherësh është profesoreshë në shkollën e mjekësisë në Mitrovicë të Jugut, premtoi se do të formojnë qendrat profesionale të cilat do ta lidhin shkollën me biznesin dhe do ta menaxhojnë praktikën.
Sipas saj, qendra do të krijojë mundësi që shkollat profesionale të ofrojnë shërbime dhe të krijojnë mjete vetanake, duke bashkëpunuar edhe me odat, siç është Oda Ekonomike dhe Zejtare dhe shoqatat profesionale të cilat ofrojnë mundësi.
Se si do bëhen shkollat me kompetenca përderisa drejtorët janë politikë, Istrefi-Avdiu tha se drejtorët do të zgjidhen në bazë të performancës së tyre.
“Sa i përket harmonizimit të plan-programeve, veç duhet një rishikim i profileve. Duhet të shtohen lëndët për shkollat me profil të caktuar dhe në bazë të qendrave dhe agjencive, të harmonizohen me praktikën profesionale- siç është mësimi dual”- tha ajo.
Kandidatja e LDK-së Fatbardha Istrefi-Avdiu. Foto: Naser Fejza/KALLXO.com.
Ajo tha se kurrikulat nuk ndërrohen përveç se mund t’ia ndihmojnë shkollave profesionale me digjitalizimin e librave. Kurse, në nivelin e shkollave profesionale, ajo tha se do t’i rishikojnë kurrikulat, t’i përshtatin ato me nevojat e tregut dhe t’i përafrojnë me atë se çfarë është kërkesë e bizneseve dhe tregut të Kosovës.
Kurse, Lushaku- Sadriu tha se në nivelin e arsimit të lartë do të fokusohen në nivelin e cilësisë, në profilizimin e universiteteve, në rangimin e universiteteve dhe subvencionimin e atyre që janë më të sukseshme me qëllim që të rritet konkurrrenca dhe cilësia edhe në universitetet publike.
“Dëshirojmë që t’i ndërlidhim drejtimet e studimeve me nevojave të tregut në mënyrë që të modernizohen universitetet publike, për atë që jemi shumë kritike nuk ka ka ndodhur në katër vitet e fundit”- tha ajo.
Ajo premtoi se do të investojnë maksimalisht në universitetet publike për ta kthyer cilësinë dhe për ta ngritur mundësinë e tyre për t’u bërë më bashkëkohor. Kjo, sipas saj, do të bëhet me investime në digjitalizim dhe në hulumtime shkencore.
“Nuk shkon që universitetet publike mos të kenë të hyra të tjera përveçse të shtetit. Ne dëshirojmë që ato të mbesin autonome dhe si të tilla të gjenerojnë të hyra”- tha ajo.
Diçka për rajonin 05
Kandidati tjetër, Paris Guri, i cili ka qenë pjesë e shoqërisë civile para se të bëhej pjesë e Rinisë së LDK-së, e tashmë edhe kandidat për deputet, tha se partia e tij i ka ndare 80 milionë euro për trajnimin e të rinjve në sektorin e ICT-së (Teknologji e Komunikimit dhe Informacionit).
Për rajonin e Ferizajt, Guri tha se kanë paraparë impiantin për ujëra të ndotura; ndërtimin e kinemasë dhe renovimin e tërësishëm të palestrës sportive.
Kandidati i LDK-së Paris Guri. Foto: Naser Fejza/KALLXO.com.
Ai tha se 80 milionë euro janë të ndara sa i përket Brezovicës, ku sipas tij, do të investohet në teleferik të ri dhe në ndërtimin e një qendre e cila do të jetë atraktive edhe për shtetet fqinje.
“Për Brezovicën, 20 për qind të investimit i takon shtetit të Kosovës, ndërsa pjesën tjetër e marrin kompanitë private”- tha ai.
Përvoja e LDK-së në pushtet
Lidhja Demokratike e Kosovës më së shpeshti e ka pasur fatin që të jetë në pushtet.
Pas mbarimit të luftës dhe ardhjes së administratës ndërkombëtare të Kombeve të Bashkuara (UNMIK), u mbajtën zgjedhjet e para në Kosovë, në vitin 2001.
LDK fitoi shumicën e votave dhe përfaqësoi shumicën e deputetëve në Kuvendin e Kosovës. Ibrahim Rugova u zgjodh president i Kosovës më 04.03. 2002, dhe LDK-ja formoi qeverinë e parë pas luftës.
Kjo parti fitoi përsëri zgjedhjet e vitit 2004 në krye me Ibrahim Rugovën, i cili ishte president deri në vitin 2006.
Ndërsa, në zgjedhjet e vitit 2014, LDK arriti të krijonte një koalicion qeverisës me partinë e Hashim Thaçit, Partinë Demokratike të Kosovës (PDK), dhe të formonte një qeveri të re në krye me Isa Mustafën.
Në zgjedhjet e vitit 2019, LDK humbi mundësinë për të formuar një qeveri, pasi LVV fitoi më shumë vota. LVV, bëri koalicion me LDK-në, por marrëveshja u prish pas disa muajsh kur Qeveria e Kurtit u rrëzua në Kuvend në mars 2020 përmes një Mocioni Mosbesimi.
Në këtë situatë, LDK-ja, nën udhëheqjen e Avdullah Hotit, arriti të formonte një koalicion me PDK-në dhe partitë e tjera të vogla. Në 22.03.2020, Hoti u zgjodh kryeministër i Kosovës.
Qeveria Hoti u rrëzua pas një Mocioni të dytë Mosbesimi në Kuvendin e Kosovës.
Kjo u pasua me zgjedhje të parakohshme të shkurtit të vitit 2021, në të cilat Lëvizja Vetëvendosje doli fituese.
Në zgjedhjet e fundit në vitin 2021, LDK-ja fitoi 12.64 % duke u renditur si partia e tretë për nga numri i votave.
Reformë kurrikulare, rritje të pagave të mësimdhënësve, ndërtim të Çerdheve modulare dhe vendosje të urave lidhëse mes niveleve për orientimin në karrierë janë disa nga zotimet që Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës (AAK) i ka dhënë për sistemin e arsimit, me anë të Programit për Zgjedhjet e 9 shkurtit 2025.
Në kohën kur AAK-ja ishte në pushtet, një prej projekteve që e kishte realizuar në fushën e arsimit ishte ndërtimi i Kampusit të Universitetit “Ukshin Hoti” në Prizren. Por, nëse ia del ta marrë sërish drejtimin e Qeverisë pas Zgjedhjeve të 9 shkurtit, kjo parti synon ta ndërtojë një Kampus tjetër – atë të Universitetit të Gjilanit.
Ky është vetëm njëri nga zotimet e AAK-së, ngase në listën e saj ka shumë premtime të tjera, që nisin nga rritja e pagave të mësimdhënësve për 50%, ndërtimi i Çerdheve lëvizëse me materiale të lehta, rritja e Fondit për arsim në 6% të GDP-së, pagimi i mësuesve shqiptarë në shkollat shqipe në diasporë, e deri te rritja e buxhetit për arsim në 916 milionë euro.
Kandidatët e AAK-së për deputetë. Foto: Naser Fejza, KALLXO.com
Katër nga 110 kandidatët e koalicionit të AAK-së me Nismën, Konservatorët, Forumin Intelektual E-30 dhe Listën Ideal: Teuta Haxhiu, Haki Abazi, Nazim Gagica dhe Mensur Neziri besojnë që në krye me Ramush Haradinajn do të vazhdoheshin projektet që kanë mbetur në gjysmë nga mandati i kaluar.
Këtë bindje të pasuar me shumë zotime e premtime, kjo katërshe e ka shpërfaqur gjatë “Debatit Përnime”, më 14.01.2025.
A do të rivlerësohen mësimdhënësit?
Në katër vjet mandat të Qeverisë Kurti ka pasur një përplasje të dukshme mes institucioneve qendrore dhe Sindikatës së Bashkuar të Arsimit – lidhur me futjen në testim vlerësues të mësimdhënësve nëpër shkollat e Kosovës.
Sindikata në vazhdimësi e ka kundërshtuar një gjë të tillë, duke vlerësuar se kjo ide është ofenduese ndaj mësimdhënësve, pasi ata janë të diplomuar dhe janë vlerësuar gjatë studimeve nga profesorët.
Se a do ta bëjë një gjë të tillë AAK-ja, kandidati për deputet, Mensur Neziri, i cili njëherësh është profesor në Universitetin “Haxhi Zeka” në Gjilan, tha se nuk do të vazhdohet kjo politikë e ministres nga Vetëvendosja, Arbërie Nagavci.
“Një test klasik që t’i vendosë mësimdhënësit në test për të parë se sa janë njohuritë e tyre është disi si një fyerje për mësimdhënësit.” – tha ai, duke e cilësuar si “politikë të dështuar” qasjen e Qeverisë Kurti. Sipas tij, AAK me partnerët e saj në koalicion nuk do ta realizojnë një gjë të tillë asesi.
Kandidati i AAK-së, Mensur Neziri; Foto: Naser Fejza, KALLXO.com
Neziri tha se zhvillimin profesional Aleanca do ta ketë prioritet, në mënyrë që çdo mësimdhënës të ketë trajnime të vazhdueshme në bazë të nevojave profesionale.
Teuta Haxhiu, një nga anëtaret e kamotshme të Aleancës, e cila është në mesin e 110 kandidatëve të tjerë për deputetë, pas një shkëputje që pati nga prania e saj në institucionet qendrore, premtoi se nëse kandidati tyre, Ramush Haradinaj do të vijë në krye të Qeverisë do ta rrisin koeficientin e pagave, qysh në rishikimin e parë të buxhetit të vendit.
“Nëse flasim për vitin 2019-2020 kemi pasur 205 milionë për të gjithë Komunat për arsimin, që i bie 33% e krejt fondit për pagat e sektorit publik. Ndërsa, për vitin 2025 janë paraparë fondi i pagave për arsim 248 milionë, kurse fondi i përgjithshëm do të jetë 916 milionë.” – tha ajo.
Haxhiu u zotua se do ta ruajnë dinjitetin e mësimdhënësve, duke ia rritur pagat përmes koeficientit, që kjo parti e parasheh të jetë 155 euro.
Risi e quajtën kandidatët e kësaj partie planin që t’i paguajnë edhe mësuesit që japin Gjuhë shqipe në shkollat në diasporë.
Edhe pse nuk shpalosi një plan të hollësishëm, Haxhiu tha se mësimin shtesë në diasporë do ta rregullojnë me ligj, pasi sipas saj mësimdhënësit po punojnë atje në baza vullnetare ose të varur financiarisht nga bizneset.
“Për mësimdhënësit që janë në diasporë do të marrë përgjegjësinë vetë shteti i Kosovës që t’i paguajë pagat e tyre.” – tha ajo, duke u ballafaquar më pas me konstatimin e Kreshnik Gashit se për t’u paguar mësimdhënësit nga shteti i Kosovës është jetike një Marrëveshje bilaterale mes Kosovës dhe shtetit përkatës.
Përgjigja e Haxhiut sërish ishte e shkurtër dhe pa hollësi: “Do ta rregullojmë me ligj”.
Se si do të rregullohet çështja e mësimdhënësve të diagnostifikuar me sëmundje, ajo tha se do të nxirret një Ligj i veçantë, në mënyrë që këta mësimdhënës të dalin në pension të parakohshëm me pagë të plotë.
Çka për infrastrukturën shkollore?
Teuta Haxhiu shpjegoi se në Programin e tyre zgjedhor kanë planifikuar të bëjnë përmirësimin e infrastrukturës fizike, me kritere bashkëkohore për të gjitha shkollat në vend, si dhe të kenë trajtim të barabartë si ndaj institucioneve arsimore publike ashtu edhe ndaj atyre private.
Ndër të tjera, ajo tha se do t’i përfundojnë të gjitha shkollat që kanë mbetur të papërfunduara, e më pas nëse ka kërkesa nga Komunat do t’i shqyrtojnë nevojat.
Ajo premtoi se për sigurinë në shkolla do të punojnë në trekëndëshin didaktik mes shkollës, prindit dhe mësimdhënësit.
Kandidatja e AAK-së, Teuta Haxhiu; Foto: Naser Fejza, KALLXO.com
Në anën tjetër, kandidati për deputet, Nazim Gagica, i cili ka qenë drejtor i Arsimit në Komunën e Gjilanit, tha se Programi i tyre përfshin ndërtimin e Çerdheve modulare.
Sipas tij, Çerdhet e tilla do të ndërtohen në afat prej 40 ditësh prej materialeve të lehta, të montueshme, prej paneleve të drurit dhe materialeve të parafabrikuara.
Gagica tha se këto Çerdhe do të jenë ekologjike dhe të qëndrueshme, si dhe rezistente ndaj tërmeteve dhe zjarreve.
Edhe pse nuk pati shifra konkrete, por iu afrua një milionëshit, Gagica tha se kostoja është më e ulët se Çerdhja që e promovoi kryeministri Albin Kurti në Kaçanik.
“Çerdhja e proklamuar nga kryeministri Albin Kurti në Kaçanik i ka vetëm 40 fëmijë, ndërsa me ne do të jenë 120 fëmijë. Këto Çerdhe mund të lëvizin. Në qoftëse se bie numri i nxënësve mund të bartet prej një lokaliteti në një tjetër.” – tha ai.
Se si do t’i integrojnë studentët serbë që vijojnë mësimin në strukturat paralele në Komunat veriore të Kosovës, Neziri tha se e kanë vetëm një standard – Kushtetutën e Kosovës.
“Kudo që ato institucione ushtrojnë atë veprimtari, ato duhet ta bëjnë në bazë të Ligjeve dhe Rregulloreve të Kosovës.” – tha ai.
Kurse për integrimin e komuniteteve rom, ashkali dhe egjiptian, Neziri tha se në Universitet i kanë disa kuota të caktuara për pakicat, ku studentët garojnë dhe mund të fitojnë.
Mirëpo, sipas tij, nëse pjesëtarët e komuniteteve nuk aplikojnë, atëherë nuk kanë ndonjë zgjidhje për këtë gjë.
Dështimet në arsim, si do të rritet cilësia?
Rezultatet e dobëta në testin e standardizuar PISA, është një ndër çështjet që e kanë sfiduar ndër vite sistemin e arsimit në Kosovë. Ky test për vite me radhë shpërfaqi një performancë jo të kënaqshme në njohuritë bazike të nxënësve kosovarë.
Rezultatet e PISA-s për vitin 2022 treguan se nxënësit kosovarë performuan rreth 83% dobët në lexim, rreth 79% dobët në shkencë, rreth 85% dobët në matematikë. Në këtë test të vitit 2022 morën pjesë 6027 nxënës 15-vjeçar, nga 229 shkolla të Kosovës.
Mensur Neziri tha se nëse fitojnë votat e mjaftueshme do të realizojnë reformë në kurrikulat shkollore që nga arsimi parashkollor e deri te niveli parauniversitar.
Neziri premtoi se do t’i bëjnë analizë teksteve shkollore, pasi që sipas tij, ato jo çdo herë janë të përshtatshme me aftësitë kuptimore e me rezultatet që janë të përcaktuara me kurrikula.
“Si pasojë e kësaj kemi rezultate të dobëta në testin PISA.” – tha ai.
Një pjesë e reformës së tyre në arsim, sipas tij, parasheh përcjelljen profesionale që nga klasa e parë deri në të nëntën, në mënyrë që nxënësit të drejtohen ose orientohen më mirë drejt Shkollës të Mesme, e “pastaj Shkolla e Mesme të jetë urë lidhëse për orientim në Universitet”.
Ai tha se do të bëjnë rikthimin e Kontratës Kolektive, duke e quajtur hap të gabuar nga qeverisja aktuale mosrespektimin e saj. Sipas tij, Aleanca do të ketë buxhet të veçantë për realizimin e kësaj Kontrate.
Kandidati Haki Abazi tha se në katër vjetët e fundit është shkatërruar dialogu social dhe është parandaluar Kontrata Kolektive.
“Mendoj që me tre-katër milionë euro program të digjitalizimit të lëndëve kryesore mund ta përfshijmë edhe diasporën. Vetëm duhet vullnet politik.” – tha ai.
Kandidati i AAK-së, Nazim Gagica; Foto: Naser Fejza, KALLXO.com
Ndërsa në Arsimin e Lartë, Neziri tha se do të bëjnë digjitalizimin e përmbajtjeve mësimore dhe përfshirjen e programeve në bazë të trendit të punës.
“Do të insistojmë që të rrisim buxhetin në fushën e shkencës dhe hulumtimit, në mënyrë që në Universitet të gjenerojnë të hyra me interes vendor dhe ndërkombëtar. Kështu, jo vetëm që do të rritet performanca, por edhe institutet ekzistuese do të mund të hulumtojnë në fushën e arsimit të lartë.” – tha ai.
Por, Neziri nuk ofroi hollësi të tjera se çka do të thotë pavarësi financiare dhe në çfarë fazash mund të shtrihet një premtim i tillë, në mënyrë që të jetësohet.
Në këndvështrimin që shpërfaqi ai, pavarësia financiare nënkupton që në aspektet akademike, “do të krijohen mundësi që studentët të aplikojnë në projekte ndërkombëtare dhe vendore për të fituar mjete financiare për Universitetin”.
Ai premtoi se do ta ndërtojnë edhe një Kampus të ri për Universitetin Publik të Gjilanit “Haxhi Zeka”. Sipas tij, sapo ta marrin mandatin do të bëhet një studim fizibilitetit në aspektin teknik dhe do të iniciohen të gjitha procedurat për ndërtimin e Kampusit.
Në anën tjetër, Neziri tha e kanë me prioritet që studentët të jenë të liruar nga pagesa, por me kusht, e jo të jenë të liruar dhe të shkojnë në ato Programe, përmes së cilave nuk kanë pastaj një marrëdhënie pune.
Ndërsa, Nazim Gagica shpërfaqi një plan tjetër që është i fokusuar në nivel të Shkollave të Mesme, me fokus të veçantë ato profesionale, që sipas tij duhet të arrijnë një autonomi financiare duke punuar vetë nxënësit për të siguruar të holla për Shkollën.
“Shkollat profesionale do të absorbojnë të hyra nga puna që e bëjnë nxënësit dhe mësimdhënësit. Sinjalizimi i rrugëve mund të bëhet nga vetë nxënësit. Për shembull, pastrimin e veturave komunale, ku shpenzohen mijëra euro në tenderë, mund ta bëjnë vetë nxënësit tanë në Shkolla profesionale; [pastaj] mirëmbajtja e rrjeteve dhe teknologjisë…” – tha Gagica.
Me paratë e gjeneruara, sipas tij, mund të krijohet një autonomi menaxhuese.
Kandidati Haki Abazi, i cili së fundmi aderoi në AAK, e më parë ishte edhe zëvendëskryeministër në Qeverinë Kurti si pjesë e Lëvizjes Vetëvendosje, tha se në arsim do të kenë një qasje pragmatike dhe racionale.
“Një qasje jo vetëm pragmatike, por racionale e konkrete të AAK-së dhe koalicionit tonë ndaj një sektori që është degradu për 25 vjet në mënyrë konstante – pjesërisht nga politizimi e tentimi për ta bërë sektorin makinë votuese.” – tha Abazi për sistemin e arsimit.
Kandidati i AAK-së, Haki Abazi; Foto: Naser Fejza, KALLXO.com.
Megjithatë, përgjatë 25 vjetëve të kaluara, në periudha të caktuara në pushtet ishte edhe partia në të cilën po kandidon për deputet në këto Zgjedhje.
Çka për rajonin 05?
Haki Abazi tha se në rajonin 05 kanë kapacitete të plota për përpunimin e drurit, për turizmin në pjesën e Sharrit, për përpunimin e hekurit, duke filluar prej fabrikës së gypave që ka qenë gjigant, e që sipas tij, vazhdon me qenë prodhuesi më i madh i gypave në Europën Juglindore.
“AAK-ja ka dhënë përkushtimin për zhvillimin e Sharrit dhe Qendrës së skijimit në Brezovicë” – tha ai.
Abazi tha se Centrali me gaz duhet të ndërtohet në rrethinën e Obiliqit, aty ku sipas tij janë kyçjet për transmisionin shpërndarës. “Do të ishte gabim që të tentohet të bëhet diku tjetër.” – tha ai.
Kurse për Impiantin për trajtimin e ujërave të zeza në Ferizaj, Abazi tha se Qeveria e udhëhequr prej Haradinajt nuk ka me qenë pengesë.
“Trajtimi i ujërave në nivelin komunal ka qenë një projekt i financuar nga Qeveria hungareze dhe është zhagitur për katër vjet.” – tha ai.
Kurse, Nazim Gagica për impiantin që kishte nisur në Gjilan në kohën e Qeverisë Haradinaj tha se do ta mbyllin në këtë mandat qeverisës.
Përvoja e Aleancës në pushtet
Në Zgjedhjet e fundit të vitit 2021 AAK fitoi 7.07% të votave. Me këtë zuri 8 ulëse në Kuvendin e Kosovës.
Ramush Haradinaj në vitin 2005 ishte për tre muaj Kryeministër i Kosovës. Në atë kohë, ai dha dorëheqje pas 100 ditësh qeverisjeje, pasi u akuzua nga Tribunali i Hagës për “krime lufte”.
Kjo parti, e mori pushtetin edhe njëherë në vitin 2017, por kësaj radhe në koalicion me Partinë Demokratike të Kosovës dhe NISMA-n, i njohur si PAN. Qeveria Haradinaj e filloi mandatin më 09.19.2017 pas humbjes së Isa Mustafës dhe zgjati deri më 3 shkurt 2020 pas humbjes në Zgjedhjet parlamentare të vitit 2019.
Qeveria Haradinaj ishte formuar gjatë një seance maratonike në Kuvendin e Kosovës, me 61 vota – minimumi që i duhet një Qeverie për ta marrë besimin e deputetëve.
Votimi i Ekzekutivit kosovar ishte mundësuar falë votave të deputetëve të subjektit politik nga radhët e komunitetit serb, Listës Serbe, e cila u largua më vonë nga Qeveria. Rrjedhimisht, kjo bëri që koalicioni qeverisës që përbëhej nga PDK-AAK-NISMA të mos i ketë votat e duhura për vendimmarrje në Kuvendin e Kosovës.
AAK në Zgjedhjet e 9 shkurtit 2025 garon në koalicion me Nismën, Konservatorët, Forumin Intelektual E30 dhe me Listën Idealin.
“Debat Përnime” është format i cili do të transmetohet për një muaj rresht deri një ditë para Zgjedhjeve parlamentare të 9 shkurtit 2025. Kandidatët për deputetë nga partitë politike garuese, përveç që prezantojnë Programin e tyre, përballen me pyetjet e Jeta Xharrës, kryeredaktorit të KALLXO.com, Kreshnik Gashit dhe Visar Prebrezës nga “Krypometër”.
Lëvizja Vetëvendosje (LVV) ka zgjedhur që gjatë fushatës për Zgjedhjet e 9 shkurtit të mos marrë pjesë në disa nga mediat në Kosovë. Kjo parti e ka arsyetuar mospjesëmarrjen në emisionet politike të shfaqura në mediume të caktuara, me pretendimin se gjoja ato media janë në pronësi të oligarkëve. RTV Dukagjini është në listën e këtyre mediave të “piketuara” nga LVV, e pikërisht në këtë televizion transmetohet emisioni “Debat Përnime” – prodhim i KALLXO.com.
