Ballina

Kategori: Botë

  • Kina e bën prioritet edukimin fizik në shkolla shkaku i obezitetit

    Kina synon të forcojë edukimin fizik në shkolla, duke e kthyer në thelb të kurrikulës dhe jo një lëndë të dorës së dytë, kanë deklaruar autoritetet ndërsa po shtyjnë përpara një “edukim më dashamirës” pas shqetësimeve në rritje për rritjen e obezitetit te fëmijët – raporton të martën, më 28.01.2025, Agjencia e lajmeve Reuters.

    Shkollat ​​fillore dhe të mesme duhet të sigurojnë që mësuesit e Edukimit fizik të trajtohen “njësoj si kolegët e tyre në lëndë të tilla si: Gjuha kineze, Matematika dhe Anglishtja dhe të intensifikojnë përpjekjet për zhvillimin e sporteve kryesore si: futbolli, basketbolli dhe volejbolli.” – ka raportuar Agjencia zyrtare e lajmeve Xinhua, duke cituar Ministrinë kineze të Arsimit.

    “Këto masa janë pjesë e shtytjes më të madhe për një qasje më dashamirëse ndaj arsimit, duke integruar aftësinë fizike me zhvillimin akademik për të kultivuar nxënës të shëndetshëm të cilët janë të përgatitur për të ardhmen.” – vlerëson Ministria e Arsimit e Kinës.

    Masat po merren pasi Kina nxori planin e saj të parë kombëtar në janar për ndërtimin e një “kombi të fortë arsimor” deri në vitin 2035. Politikat përfshinin detyrimin e nxënësve të Shkollave fillore dhe të mesme që të kenë të paktën dy orë aktivitet fizik në ditë, për të kontrolluar në mënyrë efektive miopinë (shkurtpamësinë) dhe normat e obezitetit.

    Në mesin e vitit 2022 kishte mungesë mbarëkombëtare prej rreth 120.000 mësuesve të Edukimit fizik, me zonat rurale më të prekura – raportoi Xinhua, duke shtuar se masat e reja do të inkurajonin rekrutimin e sportistëve në pension dhe veteranëve ushtarakë për të ndihmuar për mbushjen e këtij hendeku.

    Mësuesit e Edukimit fizik do të marrin kompensim të barabartë me kolegët e tyre në lëndë të tjera, me rregullime të pagave të bazuara në performancë për detyrat sportive pas shkollës dhe stërvitjen e ekipit – ka raportuar Xinhua.

    Obeziteti i të rinjve është përshpejtuar që nga viti 2019 për shkak të uljes së aktivitetit fizik gjatë izolimeve për COVID dhe rritjes së numrit të porosive online të ushqimeve të padëshiruara.

    Mjekët presin që obeziteti të rritet gjatë 10-12 vjetëve të ardhshme pasi ekonomia ngadalësohet dhe vuan ndryshime strukturore që çojnë në zakone të këqija të të ngrënit dhe më pak aktivitet fizik.

    Përqindja e djemve obezë në Kinë u rrit në 15.2% më 2022, nga 1.3% më 1990. Pas Shteteve të Bashkuara me 22%, por më e lartë se Japonia me 6%, Britania dhe Kanadaja me 12% dhe India 4%. Obeziteti te vajzat u rrit në 7.7% më 2022, nga 0.6% në 1990.

    “Obeziteti është kthyer në çështje kryesore të shëndetit publik në Kinë, duke u renditur si faktori i gjashtë kryesor i rrezikut për vdekjen dhe paaftësinë në vend.” – ka vlerësuar në tetor Komisioni Kombëtar i Shëndetit i Kinës.

    Përgatiti: Rexhep Maloku – Kallxo.com

  • Trump thotë se DeepSeek është “thirrje zgjimi” për firmat amerikane

    Presidenti amerikan, Donald Trump e ka konsideruar ngritjen e kompanisë kineze DeepSeek “thirrje zgjimi” për industrinë amerikane të teknologjisë, pasi modeli i saj i Inteligjencës Artificiale (AI) shkaktoi valë tronditëse në Wall Street – raporton BBC-ja.

    Aksionet në firmat e mëdha të teknologjisë si Nvidia ranë ndjeshëm, me gjigantin e çipave që humbi pothuajse 600 miliardë dollarë në vlerën e tregut të aksioneve.

    Ajo që ka tronditur industrinë është pretendimi i DeepSeek se modeli i tij R1 është bërë me një fraksion të kostos së rivalëve të tij – duke ngritur pikëpyetje në lidhje me të ardhmen e dominimit të AI-së së Amerikës dhe shkallën e investimeve që firmat amerikane po planifikojnë.

    DeepSeek është bërë aplikacioni falas më i shkarkuar në Shtetet e Bashkuara, vetëm një javë pas daljes në treg.

    Në reagimin pas lajmit të hënën, presidenti Trump ka deklaruar se zhvillimet e fundit në industrinë e Inteligjencës Artificiale të Kinës mund të jenë “pozitive” për SHBA-në.

    “Nëse mund ta bëni më lirë, nëse mund ta bëni (për) më pak (para) dhe arrini të njëjtin rezultat final, mendoj se kjo është një gjë e mirë për ne.” – ka theksuar ai para gazetarëve në bordin e aeroplanit Air Force One.

    Ai ka theksuar gjithashtu se nuk e shqetëson ky përparim – duke shtuar se SHBA do të mbetet një lojtar dominues në fushë.

    Të martën aksionet në firmat japoneze të lidhura me AI-në, përfshirë Advantest, Softbank dhe Tokyo Electron, pësuan rënie të ndjeshme – duke ndikuar në uljen e vlerës standarde Nikkei 225 me rreth 1%.

    Disa tregje të tjera në Azi janë mbyllur për festën e Vitit të Ri Hënor.

    Tregjet financiare të Kinës kontinentale mbyllen nga sot dhe rihapen më 5 shkurt.

    Bursat e aksioneve në vendet kryesore prodhuese të çipave, Tajvani dhe Koreja e Jugut janë mbyllur gjithashtu sot.

    DeepSeek mundësohet nga modeli me burim të hapur DeepSeek-V3, për të cilin studiuesit pretendojnë se është trajnuar për rreth 6 milion dollarë  – dukshëm më pak se miliardat e shpenzuara nga rivalët. Por, ky pretendim është kundërshtuar nga të tjerët në industrinë AI.

    Dalja e këtij aplikacioni vjen pasi SHBA po kufizon shitjen e teknologjisë së avancuar të çipave, që fuqizon AI-në në Kinë.

    Për të vazhduar punën e tyre pa furnizime të qëndrueshme të çipave të avancuar të importuar, zhvilluesit kinezë të AI-së kanë ndarë punën e tyre me njëri-tjetrin dhe kanë eksperimentuar me qasje të reja ndaj teknologjisë.

    Kjo ka rezultuar në modele të AI-së që kërkojnë shumë më pak fuqi kompjuterike se më parë.

    Do të thotë gjithashtu se ato kushtojnë shumë më pak se sa mendohej më parë – gjë që ka potencialin të përmbysë industrinë.

    “Aftësia e DeepSeek për të rivalizuar modelet amerikane pavarësisht qasjes së kufizuar në harduer të avancuar tregon se zgjuarsia e softuerit dhe efikasiteti i të dhënave mund të kompensojnë kufizimet e harduerit.” – thotë Marina Zhang, profesoreshë e asocuar në Universitetin e Teknologjisë në Sydney, e cila fokusohet në industritë e teknologjisë së lartë të Kinës.

    Pasi DeepSeek-R1 u lansua në fillim të këtij muaji, kompania u mburr me “performancën në të njëjtin nivel me” një nga modelet më të fundit të OpenAI kur përdoret për detyra matematike, kodim dhe arsyetim të gjuhës natyrore.

    Teknologjia e DeepSeek është vlerësuar nga figura të profilit të lartë, duke përfshirë shefin e OpenAI, Sam Altman, i cili e quajti “një model mbresëlënës, veçanërisht rreth asaj që ata janë në gjendje të ofrojnë për çmimin”, megjithëse ai shtoi se OpenAI “natyrisht do të ofronte modele shumë më të mira” në zhvillim.

    Kompania kineze pretendon se modeli i saj mund të trajnohet në 2.000 çipa të specializuar – krahasuar me rreth 16.000 për modelet kryesore.

    Por, jo të gjithë janë të bindur. Disa kanë hedhur dyshime mbi disa nga pretendimet e DeepSeek – duke përfshirë magnatin e teknologjisë Elon Musk.

    Përgatiti: Rexhep Maloku – Kallxo.com

  • Lukashenka fiton mandatin e shtatë në Bjellorusi – BE-ja i cilëson votimet si të rreme

    Udhëheqësi autoritar bjellorus, Alyaksandr Lukashenka ka siguruar mandatin e shtatë, pas mbajtjes së Zgjedhjeve presidenciale që udhëheqësit e Bashkimit Evropian i kanë cilësuar si “të rreme”.

    Me të gjitha votat e numëruara, Komisioni Qendror i Zgjedhjeve në Bjellorusi tha se, sipas rezultateve preliminare, Lukashenka ka fituar 86.8% të votave në Zgjedhjet e 26 janarit 2025. Kundërshtari i tij, Sergei Syrankov fitoi 3.2% të votave.

    Ministria e Punëve të Brendshme tha se nuk kishte shkelje të mëdha gjatë procesit zgjedhor. Punëtorët e Ministrisë dhe personeli ushtarak “zbatuan masat për të ofruar siguri publike gjatë Zgjedhjeve.” – tha kjo Ministri përmes një postimi në Telegram.

    Lukashenka, aleat i Rusisë i cili është në pushtet qe tri dekada, pasi votoi, deklaroi për media se Bjellorusia është një “demokraci e fortë”.

    Por, opozita, grupet për të drejtat e njeriut dhe Perëndimi deklaruan të kundërtën.

    Grupi avokues, Freedom House, me seli në Uashington, në Raportin e tij të fundit e ka përshkruar Bjellorusinë si një “shtet autoritar në të cilin Zgjedhjet haptazi vidhen dhe liritë civile janë thellësisht të kufizuara”.

    Udhëheqësja opozitare, Svyatlana Tsikhanouskaya, e cila jeton në Lituani, shkroi në X më 26 janar se tubimet kundër Zgjedhjeve po mbaheshin në disa qytete në mbarë Evropën – duke shtuar se “Bjellorusia kërkon liri”.

    Para Zgjedhjeve, zyrtarë të lartë të BE-së vunë në pikëpyetje legjitimitetin e votimeve dhe fitores së pritur të Lukashenkës.

    Presidentja e Parlamentit Evropian, Roberta Metsola, tha se Zgjedhjet ishin “të rreme”. Ajo shkroi në X se “mesazhi im për popullin e Bjellorusisë është: mbahuni të fortë, keni mbështetjen tonë, diktaturës do t’i vije fundi”.

    Shefja për Politikë të Jashtme e BE-së, Kaja Kallas kritikoi Lukashenkan – duke thënë se ai ka “kapur pushtetin qe 30 vjet” dhe po e “rizgjedh veten edhe përmes një votimi të rremë”.

    “Kjo është një fyerje flagrante për demokracinë.” – shkroi ajo në X.

    Megjithatë, Lukashenka hodhi poshtë kritikat e udhëheqësve perëndimorë.

    “I pranoni ose jo këto Zgjedhje: është çështje shijesh. Nuk më bëhet vonë. Kryesorja për mua është se bjellorusët i njohin këto Zgjedhje.” – tha ai gjatë Konferencës për media, në Minsk, më 26.01.2025./REL

  • Sport në Kampin e përqendrimit: torturë e shpresë

    Sporti ishte një praktikë e përditshme në Kampet naziste të përqendrimit. Përveç ushtrimeve fizike, edhe ndeshjet e futbollit dhe të boksit shërbenin për të torturuar të burgosurit.

    A kishte në të vërtetë aktivitete të rregullta sportive në Kampet e përqendrimit?

    Kampet naziste të përqendrimit ishin vende të tmerrit dhe vdekjes, vende torturash dhe poshtërimi të të burgosurve. Për këtë qëllim personeli i sigurisë përdorte rregullisht edhe ushtrimet sportive.

    “Gardianët i urdhëronin të internuarit dhe të burgosurit të bënin kërcime ose të vraponin, derisa ata rrëzoheshin nga lodhja.” – thotë historiania Veronika Springmann, në një intervistë për DW. Ajo është autore e librit “Gunst und Gewalt – Sport in nationalsozialistischen Konzentrationslagern” “Favor dhe dhunë – Sporti në Kampet e përqendrimit të nacionalsocialistëve”. Ata, të cilët kishin rënë në tokë, zakonisht goditeshin me shkelma dhe ofendoheshin nga rojet. “Kjo përsëritej çdo ditë. Ishte në fakt si një ritual i përditshëm.”

    Krahas këtij sporti të detyruar me dhunë kishte edhe aktivitete sportive, që disa nga të burgosurit i kryenin pak a shumë në mënyrë të pavarur.

    Cilët të burgosur merrnin pjesë në aktivitete sportive të pavarura?

    Shumica e të burgosurve për shkak të kushteve çnjerëzore në Kamp, punës së rëndë të detyruar ose të qenit viktima të eksperimenteve mjekësore nuk bënin dot sport si aktivitet në kohën e lirë. Dhe, pastaj jeta e përditshme në Kamp nuk ofronte hapësirë ​​për të. Të burgosurit ishin në përgjithësi të kequshqyer. Për shkak të kushteve të këqija higjienike vuanin shpesh nga pleshtat, morrat dhe zgjebja ose nga sëmundje më të rënda si tuberkulozi ose tifoja.

    Sistemi në Kampe ishte i organizuar në mënyrë hierarkike. Të burgosurit ndaheshin në grupe të ndryshme. Përkatësia në një grup të caktuar vendoste në një masë të madhe edhe për kushtet e burgut dhe kështu edhe për shanset për të mbijetuar. Të burgosurit politikë ose kriminelët profesionistë kishin zakonisht kushte më të mira se për shembull të burgosurit hebrenj, homoseksualët apo të ashtuquajturit “asocialë”.

    Përkatësia dukej që në vështrimin e parë, përmes shenjës me një copë trekëndëshe stofi të ngjyrosur në veshje. Ata që ishin më lart në hierarki terrorizoheshin më pak nga rojet, merrnin një punë më të mirë, strehim më të mirë, veshje më të ngrohta, akses në më shumë ushqim, kështu që ishin në gjendje më të mirë fizike dhe të aftë për të bërë sport. Por, në përgjithësi përqindja e të burgosurve, të cilët bënin pjesë këtu, ishte e vogël.

    Te të internuarit më të favorizuar bënin pjesë edhe të ashtuquajturit të burgosur funksionarë. Ata caktoheshin nga rojet për të mbikëqyrur të burgosurit e tjerë dhe për të mbajtur rregull. Shumë prej tyre në rolin e tyre të privilegjuar u bënë keqbërës, por disa e shfrytëzuan atë edhe për të mbrojtur të burgosurit e tjerë.

    Cilat sporte ushtroheshin në Kampet e përqendrimit?

    Brenda mureve të Kampit bëheshin rregullisht lojëra futbolli dhe ndeshje boksi. Ndërsa, Lufta e Dytë Botërore zgjaste, numri i lojërave të futbollit u rrit, sepse kushtet e internimit ndryshuan për disa të burgosur pas vitit 1942.

    “Puna e të burgosurve në Kampet e përqendrimit nevojitej për industrinë e armatimeve.” – shpjegon Springmann. “Të gjitha firmat e armatimeve e bënin prodhimin në Kampe përqendrimi ose në Kampe të jashtme. Aty pastaj ofroheshin edhe stimuj dhe oferta. Të burgosurit, të cilët punonin veçanërisht mirë ose ishin të punësuar si funksionarë burgu, lejoheshin të organizonin lojëra futbolli.”

    Ekipet përcaktoheshin në shumicën e rasteve sipas kombeve, por zakonisht kishin më pak se njëmbëdhjetë lojtarë. Madje të burgosurit u përpoqën të organizonin edhe fanella futbolli për këto lojëra. Në Kampin e përqendrimit Dachau pranë Mynihut është ruajtur një kupë druri, që është ekspozuar në Memorialin e Kampit të përqendrimit ater. Për të burgosurit organizimi i lojërave kishte të bënte edhe me shpresën. “Planifikimi gjithmonë drejtohet në të ardhmen. Kjo do të thotë që unë shpresoj, se do të jem ende gjallë nesër, pasnesër, të dielën tjetër.” – thotë historiania e sportit Springmann. “Kjo jep forcë dhe shpresë. Dhe, shpresa është një burim i rëndësishëm mbijetese.”

    Megjithatë nuk duhet harruar kurrë, se vetëm një pjesë shumë e vogël e të burgosurve ishin në gjendje ose lejoheshin të merrnin pjesë në lojëra. Përveç kësaj ato zhvilloheshin në një mjedis, ku në të njëjtën kohë vazhdonin torturat, vrasja dhe vdekja.

    A kishin sportistët e famshëm avantazhe në Kampin e përqendrimit?

    Meqenëse sportistët në atë kohë nuk ishin aq të pranishëm në media sa janë sot, rojet e Kampit të përqendrimit shpesh nuk i njihnin ata si të tillë. Julius Hirsch ka qenë në fillim të shekullit XX një nga futbollistët më të mirë në Gjermani, dy herë kampion gjerman dhe në mes viteve 1911 dhe 1913 lojtar i kombëtares.

    Meqenëse ishte hebre, ai u dërgua në Aushvic në mars 1943 dhe vdiq atje. Megjithatë nuk ka asnjë të dhënë, që ai të jetë identifikuar atje si një ish-yll futbolli apo të këtë luajtur futboll.

    Boksi ishte një sport i rëndësishëm dhe popullor për nacionalsocialistët. Dihet se disa boksierë janë njohur në Kamp ose dilnin përpara, kur rojet e Kampit të përqendrimit kërkonin në mesin e të burgosurve luftëtarë të talentuar për ndeshjet e boksit, që i organizonin për argëtimin e tyre. Kështu ndodhi për shembull me polakun Antoni Czortek dhe me tunizianin Victor Perez. Czortek boksoi në Lojërat Olimpike në Berlin në 1936. Perez ishte kampion i botës në peshën fluturuese, nga viti 1931 deri në vitin 1932.

    Të dy erdhën në Aushvic në vitin 1943 si të burgosur hebrenj dhe iu desh të merrnin pjesë vazhdimisht në ndeshje boksi kundër të burgosurve të tjerë. Ndonjëherë ishte vërtet çështje jete a vdekjeje. Ndërsa fituesi merrte një copë bukë ose veshje si çmim, humbësi qëllohej menjëherë ose dërgohej në dhomën e gazit dhe vritej atje.

    Në një mënyrë makabre boksi i shpëtoi jetën Czortekut, Perezit dhe disa të tjerëve në Kamp. Czortek vdiq në vitin 2003 në moshën 89-vjeçare. Perez i mbijetoi Aushvicit, por jo Holokaustit. Ai u pushkatua në janar 1945, në një nga marshimet e vdekjes, në të cilat në muajt e fundit të luftës të burgosurit e Kampeve të përqendrimit u dërguan drejt Kampeve të tjera nga Kampet pranë frontit, që po afrohej.

    Aftësitë në boks nuk i sollën Johann “Rukeli” Trollmann asnjë avantazh në Kampin e përqendrimit. Ish-kampioni gjerman i peshave të mesme ishte sinti dhe i burgosur në Kampin e përqendrimit Neuengamme pranë Hamburgut nga viti 1942. Për shkak se e kaluara e tij duke qenë boksier i shquar njihej, ai u rrah shumë shpesh dhe mizorisht nga rojet.

    Trollmann vdiq në Nënkampin e Kampit të përqendrimit Wittenberge, më 1944. Pasi iu desh të boksonte kundër njërit prej gardianëve (Kapo) dhe e mundi atë, ai u vra pak më vonë nga pas shpine nga i njëjti Kapo, ndërsa ishte duke punuar./DW

  • “Kockë e lëkurë”: Të mbijetuarit e Aushvicit shënojnë 80-vjetorin e çlirimit

    Anastasiya Huley është 99-vjeçare dhe i kujtohet gjithçka që përjetoi në Aushvic, 80 vjet më parë.

    “Krejt çka na mbeti ne ishin kockë e lëkurë. Ne ishim njerëz që vdiqëm dhe rilindëm.” – tha ajo për Shërbimin ukrainas të Radio Evropa e Lirë.

    Huley ishte dërguar në Kampin famëkeq nazist të përqendrimit, pasi kishte ikur nga puna e detyruar në Gjermani gjatë Luftës së Dytë Botërore.

    Pesë vjet më parë, ajo mori pjesë në ceremonitë përkujtimore për të shënuar çlirimin e Kampit nga trupat sovjetike. Këtë vit ajo nuk do të jetë në mesin e të mbijetuarve të cilët shkojnë në kamp – numri i të cilëve po pakësohet.

    Shumë ishin dërguar në Aushvic kur ishin fëmijë të vegjël dhe u transportuan atje me kamionë që përdoren për bartjen e bagëtive. Tani në moshën 80 apo 90 vjeç, ata mblidhen në atë që do të jetë ndër përvjetorët më prekës të çlirimit të Kampit.

    Gjermania Naziste ka vrarë afër 1.1 milion burra, gra dhe fëmijë në Aushvic në periudhën kohore 1940-1945. Afër gjysmëmilioni nga ta ishin hebrenj. Viktima të tjera ishin romë, të burgosur politikë dhe të burgosur sovjetikë të luftës.

    Afër 50 të mbijetuar shkojnë këtë vit në Aushvic. Si gjithmonë, atyre iu bashkohen edhe monarkë, politikanë dhe diplomatë.

    Në shumë mënyra, përvjetorët shënohen nga vazhdimësia: bëhet lutja hebraike për të vdekurit, Kaddish; viktimat nderohen me solemnitet dhe refreni përsëritet: “Kurrë më”.

    Por, ceremonitë përkujtimore shënohen po ashtu edhe nga prizmi i ngjarjeve bashkëkohore.

    Kampi u çlirua nga ushtarët sovjetikë, por presidenti rus Vladimir Putin nuk është ftuar në ceremonitë përkujtimore, që kur nisi pushtimin në shkallë të plotë të Ukrainës më 2022.

    “Ne i kujtojmë viktimat, por po ashtu festojmë për çlirimin.” – tha drejtori i muzeut të Aushvicit, Piotr Cywinski, sipas AFP-së. “Është e vështirë të mendohet prania e Rusisë, e cila qartësisht nuk e kupton vlerën e çlirimit”.

    Izraeli do të ketë një delegacion të madh të udhëhequr nga ministri i Arsimit, Yoav Kisch. Më herët ka pasur kundërthënie lidhur me pjesëmarrjen e mundshme të kryeministrit, Benjamin Netanyahu.

    Aushvici gjendet në Poloni, që është anëtare e Gjykatës Ndërkombëtare Penale (GJNP), e cila ka lëshuar fletarrestim për Netanyahun nën akuzat për “krime lufte” dhe “krime kundër njerëzimit” në Rripin e Gazës – enklavë palestineze.

    Autoritetet polake kanë lënë të kuptohet se Netanyahu nuk do të përballej me arrestim, nëse do të shkonte në Aushvic, por ai gjithsesi ka thënë se nuk do të marrë pjesë në ceremonitë përkujtimore.

    Përvjetori është gjithmonë një moment reflektimi mbi antisemitizmin. Ky vit, tha shefi për të drejtat e njeriut në Kombet e Bashkuara Volker Turk, ishte i “shfrenuar”.

    Përmes një deklarate më 24.01.2025, ai tha se “hebrenjtë po përballen me rritje të frikësimit, kërcënimeve dhe dhunës fizike”.

    Në korrik, Bashkimi Evropian publikoi gjetje të një sondazhi të hebrenjve në 13 shtete anëtare. Sondazhi gjeti se 80% ndienin se antisemitizmi është rritur dhe se incidentet antisemitike janë rritur që nga sulmi i Hamasit – grupit palestinez të shpallur organizatë terroriste nga SHBA-ja dhe BE-ja – ndaj Izraelit në tetor të vitit 2023.

    Në përvjetorët e tjerë në Aushvic politikanët kanë mbajtur fjalime. Këtë vit, ata nuk do të mbajnë. Ky mund të jetë përvjetori i fundit ku të mbijetuarit mund të luajnë rol të madh, andaj ata janë në fokus.

    Hurley tha se kujtimet e saj e kanë ndjekur atë gjatë gjithë jetës. Pavarësisht kësaj, ajo këmbëngul se nuk është e hidhëruar.

    “Nëse shikoni zemrën dhe shpirtin tim nuk do të gjeni asnjë dëshirë për hakmarrje apo urrejtje për gjermanët.” – tha ajo./REL