Ballina

Kategori: Analizë

  • Për çka u gjobit “Koalicioni për Familjen” nga PZAP?

    Më 28.01.2025 profili në rrjetin social ‘TikTok’ me emër ‘Shqiperia zgjohet’ ka publikuar një fotografi/video të bartësit të listës së ‘Koalicioni për Familjen’, Eman Rrahmani, në të cilën shkruhet “ish-deputeti i LVV u dënua me 7000 euro gjobe vetëm se ne nje tubim elektoral deklaroi qe neqoftse do qeveriste ne Kosove nuk do te lejonte kurrë martesat burre me burre e gru me gru”.

    KALLXO.com ka kontrolluar vendimet për dënime të Panelit Zgjedhor për Ankesa dhe Parashtresa (PZAP) që nga nisja e fushatës zgjedhore në Kosovë (11.01.2025) e deri më 31.01.2025.

    Më 28.01.2025, PZAP kishte publikuar vendimin për dënimin me 7,500 euro ndaj subjektit politik ‘Koalicioni për Familje’. Në vendimin e PZAP-së thuhet se dënimi është shqiptuar pas gjuhës së përdorur nga kandidati për deputet, Eman Rrahmani në rrjetin social Facebook.

    “Paneli, pas shikimit të shkresave të ofruara si provë materiale në ankesë, të cilat janë bërë nga Koalicioni për Familjen, respektivisht nga kandidati për deputet Eman Rrahmani në rrjetin social facebook, ku shihet se i njëjti ka postuar deklaratat duke përdorur fjalët “Po thonë që nuk bon me ju thanë “turp” atyre që cenojnë familjen. Turp edhe marre, secilit, organizatë joqeveritare që financon degjenerimin e fëmijeve! Turp dhe marre secilës komunë e secilit kryetar komune që i financon këto organizata, me e prish familjen!””- thuhet në vendimin e PZAP-së.

    Përveç këtij dënimi, ‘Koalicioni për Familje’ që nga fillimi i fushatës zgjedhore është dënuar edhe me tri gjoba të tjera.

    Ky subjekt politik ishte dënuar më 5 mijë euro më 23.01.2025 me arsyetimin se kandidati për deputet Jeton Haxhimustafa në rrjetin social Facebook kishte postuar një deklaratë duke përdorur fjalët “A po e kuptoni se këtu kemi të bëjmë me idiologji dhe se i kemi shumë arsye për t’u përgjigjur masovikisht këtyre bojkotimeve që po i bëhën Koalicionit për Familjen, fillimisht përmes RTK-së dhe tani përmes PZAP-së vetëm që të na detyrojnë të heshtim përballë degjenerimit. Por, përkundrazi, s’ka pushtet që i nënshtrohemi apo na pengoj që t’i themi jo martesës burrë me burrë dhe grua me grua. PIKE!”.

    ‘Koalicioni për Familje’ ishte gjobitur me 4,500 euro të tjera nga PZAP më 22.01.2025 për gjuhën e përdoror të kandidatëve për deputetë, Fatmir Smajli dhe Eman Rrahmani kundrejt komunitetit LGBTI+.

    Në vendimin e PZAP-së thuhet se gjuha e përdorur nga subjekti politik ‘Koalicioni për Familjen” ndaj LGBTI+ në tubimet zgjedhore në Pejë më datë 17.01.2025, është në kundërshtim me Kodin e Mirësjelljës për Subjektet Politike.

    “…sipas panelit përdorimi i gjuhës së tillë ka për qëllim ofendimin, denigrimin dhe njëherit shihen si shprehje me ngjyrime përçmuese ose nënvlerësuese”- thuhet në arsyetimin e vendimit të PZAP-së.

    Më 23.01.2025, ky subjekt politik ishte dënuar me 1,500 euro nga PZAP me arsyetimin se vendosja e posterit të kandidates Dorontina Kokollari në shtyllën elektrike në Komunën e Suharekës ishte në kundërshtim me dispozitat ligjore.

    Shuma të majme të gjobave ka shqiptuar PZAP kundrejt partive politike që nga fillimi i fushatës zgjedhore. 

    PZAP u ka shqiptuar gjoba në vlerë 125 mijë euro subjekteve politike për shkelje të rregullave zgjedhore që nga fillimi i fushatës zgjedhore, e cila ka nisur më 11.01.2025 e deri më 22.01.2025.

    Sipas vendimeve të publikuara, nga 11 deri më 22.01.2025, Lidhja Demokratike e Kosovës, ishte dënuar me 45 mijë euro për gjashtë raste të ndryshme.

    Me 20 mijë euro ishte dënuar Lidhja Demokratike e Kosovës për krahasimin e kandidates për deputete, Xhenet Syka Kelmendi, e cila e ka krahasuar kandidatin e LVV-së për kryeministër, Albin Kurtin, me Adolf Hitlerin.

    Nga 11 deri më 22.01.2025 Partia Demokratike e Kosovës për 10 ditë fushatë është dënuar gjithsej 44,500 euro për 10 raste të ndryshme.

    Gjoba prej 8 mijë eurosh iu dha PDK-së për shkak të postimit të një video ku shihet Sami Lushtaku duke i quajtur aktivistet e LVV-së ‘zagarë’.

    Deri më 22.01.2025 koalicioni AAK, Nisma Socialdemokrate, Konservatorët, Forumi Intelektual E-30, është dënuar me gjithsej  23,500 euro për tri raste të ndryshme.

    Po ashtu, PZAP për 10 ditë fushatë, nga 11 deri më 22.01.2025 e ka gjobitur me 12 mijë euro partinë Lëvizja Vetëvendosje për katër raste të ndryshme.

    Më 30.01.2025, PZAP e ka dënuar Lëvizjen Vetëvendosje me 8 mijë euro gjobë për pengimin e gazetarëve gjatë fushatës zgjedhore në dy raste të ndryshme. Sipas vendimit, Lëvizja Vetëvendosje me 5,500 euro gjobë është dënuar për pengimin e gazetarëve në tubimin e saj në Malishevë të mbajtur më 25.01.2025.

    Në të njëjtën ditë, më 30.01.2025, PZAP e ka dënuar edhe me 10 mijë euro Lëvizjen Vetëvendosje, për shkelje të Kodit të Mirësjelljes për Subjektet Politike gjatë fushatës zgjedhore.

    Në vendim thuhet se AAK-ja është ankuar se kandidatja për deputete, Donika Gërvalla dhe kandidati për kryeministër, Albin Kurti kanë përdorur gjuhë të papërshtatshme gjatë fjalimit të tyre në një tubim në Deçan, më 26.01.2025.

    “Sipas parashtruesit të Ankesës, gjatë këtij fjalimi, Donika Gërvalla-Schwartz, duke aluduar për Ramush Haradinajn, të njëjtin e quan ‘Gjeneralë të vetëshpallur’ (në shumës), e më pas vazhdon e njëjta ‘Prandaj, unë mendoj që aq më pak meriton respekt kush sakrificën personale apo familjare e përdor për arsyetim për krim, për korrupsion, për vrasje apo mashtrim’” – thuhet në vendimin e PZAP-së.

    PZAP është organ i përhershëm, i pavarur kompetent për të vendosur në lidhje me ankesat e lejuara që kanë të bëjnë me procesin zgjedhor siç është caktuar me Ligjin për Zgjedhjet e Përgjithshme në Republikën e Kosovës, Ligjin për Zgjedhjet Lokale në Republikën e Kosovës dhe me Rregullat zgjedhore.

    Fushata pёr Zgjedhjet parlamentare nё Kosovё ka filluar zyrtarisht, mё 11.01.2025. Për njё muaj, partitë politike pritet të mbajnë tubime elektorale me qytetarët, për të fituar besimin e tyre në garën për Zgjedhjet parlamentare që do të mbahen më 09.02.2025.

    Për këto Zgjedhje janë certifikuar 28 subjekte politike me 1,280 kandidatë.

    Sipas Ligjit, gjatë periudhës së fushatës zgjedhore subjektet politike kanë të drejtë:

    – të organizojnë dhe të mbajnë tubime/ngjarje politike, tryeza të rrumbullakëta, konferenca për shtyp, fjalime, ose ndonjë aktivitet tjetër të ngjashëm, përmes së cilave ata mund t’i shprehin lirisht mendimet e tyre

     – me qëllim të fitimit të përkrahjes nga votuesit e tyre;– të publikojnë dhe të shpërndajnë afishe, reklama dhe material tjetër lidhur me një fushatë zgjedhore; të bëjnë fushatë përmes cilitdo operator televiziv, të radios apo kabllor, gjithashtu edhe përmes revistave, shtypit, rrjetit telefonik, sistemit postar ose çdo lloj mjeti tjetër reklamues

     – në pajtim me rregullat e KQZ-së dhe ligjet e tjera në fuqi.

    Këto do të jenë Zgjedhjet e para të rregullta, që Kosova mban që nga shpallja e pavarësisë më 2008.

  • Përdorimi i inteligjencës artificiale në shpërndarjen e dezinformatave në kohë fushate

    Materiale të rreme që lidhen me partitë, kandidatët për kryeministër dhe deputetë për zgjedhjet parlamentare që do të mbahen më 09.02.2025 në Kosovë, janë shpërnndarë në rrjetet sociale që nga fillimi i fushatës elektorale.

    Për krijimin dhe shpërndarjen e dezinformatave, për dallim nga fushatat paraprake, tani po përdoret inteligjenca artificiale. Video e fotografi të prodhuara nga inteligjenca artificiale janë prodhuar dhe janë shpërndarë në rrjete sociale, duke përfshirë Facebook-un dhe TikTok-un.

    Më 13.01.2025, faqja në Facebook PDK Nëndega Fshati Oshlan ka publikuar një fotografi në të cilën shihet kandidati për kryeministër nga Lëvizja Vetëvendosje, njëherit kryeministrit aktual Albin Kurtit, i veshur si pelegrin.

    “Po bëhem sikur po falna, vetëm sa për t’ua marrë votat atyre që e quajnë veten myslimanë, pastaj e miratoj edhe ligjin për homoseksualët”- është shkruar në fotografi.

    Pas kërkimit me makinën e kërkimit të imazheve Pim Eyes, KALLXO.com kishte gjetur se fytyra e Kurtit është përdorë për të prodhuar këtë fotografi.

    Përmes kërkimit në Google Lens, po ashtu KALLXO.com evidentoi se e njëjta fotografi është publikuar edhe në disa faqe të tjera, të cilat kishin treguar se fotografia është prodhuar nga Inteligjenca Artificiale.

    Gjithashtu, më 05.01.2025, një profil në Facebook (arkiva) ka publikuar disa fotografi të kryeministrit të Kosovës, Albin Kurti.

    Në fotografi pretendohet se Kryeministri ka veshur uniformë ushtarake. KALLXO.com, përmes aplikacionit për vërtetësinë e fotografive Hive Moderation ka gjetur se imazhet, kanë mundësi 99.9% se janë prodhuar me Inteligjencë Artificiale.

    Kurse, përmes aplikacionit tjetër PimEyes, KALLXO.com vërtetoi se fytyra e Kurtit është shkëputur nga fotografi tjera për t’i prodhuar fotografit e publikuara.

    Përveç fotografive, përmes Inteligjencës Artificiale janë duke u fabrikuar edhe video të ndryshme, teksa politikanëve u mëveshët zëri i dikujt tjetër.

    Më 28.12.2024, një faqe në Facebook (arkiva & arkiva) ka publikuar një video në të cilën shihet kryetari i Aleancës për Ardhmërinë e Kosovës dhe njëherit kandidat për kryeministër, Ramush Haradinaj. Faqja pretendon se Haradinaj thotë “O Albin o djali jonë Vetëvendosja qysh po të shkon”.

    Për të verifikuar këtë video, KALLXO.com ka analizuar materialin dhe ka vërejtur se zëri është shkëputur nga një video me përmbajtje satirike nga grupi humoristik Stupcat, me emër “Stupcat – Gëzuar Pavarësia 2006”.

    KALLXO.com ka kontrolluar  vërtetësinë e videos duke gjetur se është përdorë një fotografi e Ramush Haradinaj e publikuar fillimisht në BBC në autorësinë e Reuters, e cila pas përdorimit të AI është kthyer në video material.

    Sipas të dhënave në internet, kjo fotografi është realizuar më 11.06.2017, derisa Haradinaj ishte duke votuar në Zgjedhjet parlamentare të mbajtura atë ditë në Kosovë.

    Video të prodhuara nga inteligjenca artificiale janë publikuar edhe në TikTok, të cilat mund t’i gjeni KËTU, KËTU dhe KËTU.

    Cili është ndikimi i inteligjencës artificiale në fushatë?

    Përdorim më të theksuar të inteligjencës artificiale në shpërndarjen e dezinformatave gjatë kësaj fushate për zgjedhjet parlamentare në Kosovë, të cilat mbahen më 09.02.2025, ka vërejtur edhe profesori i Gazetarisë në Universitetin e Prishtinës, Alban Zeneli.

    Në këtë fakt sipas tij, mund të ketë ndikuar zhvillimi i fundit i teknologjisë në fushën e inteligjencës artificiale.

    “Përdorimi i inteligjencës artificiale, për dallim nga fushatat e tjera është jashtëzakonisht i madh, ndoshta edhe për shkak të zhvillimit të fundit të teknologjisë sa i përket formave që lidhen me chatgpt dhe krijues të tjerë të përmbajtjes me anë të inteligjencës artificiale. Këto aplikacione të inteligjencës artificiale janë duke u shfrytëzuar në tri çështje: në krijim të përmbajtjes, në krijim dhe në mirëmbajtje të profileve të cilat edhe fotografitë edhe videot edhe përmbajtjen tekstuale e kanë të gjeneruar me inteligjencë artificiale” – tha Zeneli.

    Sipas profesorit universitar, inteligjenca artificiale po përdoret nga secila parti politike, me qëllim që mesazhi i tyre politik të shpërndahet në masë. Ai shtoi se ky fenomen ka ndikim negativ, pasi që mesazhi që shpërndahet përmes inteligjencës artificiale është i rremë.

    “Këtu nuk bëjnë përjashtim asnjëra nga partitë politike. Në observimin qe e kam bërë deri tani secila parti politike ose mbështetës virtual të krijuar me inteligjencë artificiale janë profile të ndryshme në media sociale, në Tiktok e Facebook kryesisht me anë të së cilave shpërndahen mesazhet politike të qytetarët” – shtoi mes tjerash Zeneli.

    Sipas tij, ky fenomen ka ndikim negativ sepse krijon përshtypje e rreme që një kandidat ose një parti politike është e përkrahur nga një masë në media sociale.

    “Po në të vërtetë nuk është ashtu sepse të gjitha këto profile që i diskutuam janë të krijuara me inteligjencë artificiale” – tha ai.

    Duke e quajtur risi teknologjike që ka prekur shumicën e fushave, sidomos ato që ndërlidhen me komunikimin online dhe platformat online, profesori universitar Muhamet Jahiri, përdorimin e inteligjencës artificiale gjatë fushatës zgjedhore e konsideron të rrezikshme.

    Jahiri, njëherit shefi i Departamentit të Gazetarisë në Universitetin e Prishtinës, thotë se është dashur krijimi i një mekanizmi ligjor për rregullimin e përdorimit të inteligjencës artificiale.

    “Përfshirja e kësaj inteligjence në fushatën zgjedhore është diçka e rrezikshme, jo etike dhe manipulative. Institucionet gjegjëse është dashtë që para ciklit zgjedhor t’i paraprijnë me mekanizma ligjor rregullimit mbi përdorimin e saj në kohë zgjedhjesh, ngjashëm siç kanë vepruar vendet perëndimore, përfshirë edhe ShBA’të. Përdorimi i AI-së në një shoqëri që në esencë gjykimin kritik dhe nivelin e arsimit e ka shumë prapa vendeve të zhvilluara, këtë çështje e bënë edhe më serioze” – tha Jahiri.

    Ai theksoi se dezinformimi përmes AI-së është i vështirë për t’u luftuar dhe evidentuar dhe mbi të gjitha e pa diktuar prej shumicës së qytetarëve.

    “Kjo po përdoret jashtëzakonisht shumë nga ato grupet parapolitike që në esencë janë politike për të denigruar kundërshtarët, për të tërhequr qytetarët e pavendosur e lehtë të arritshëm, por edhe për të përfituar terren politik në zgjedhje”- tha Jahiri.

    Qëllimi i shpërndarjes së dezinformatave përmes inteligjencës artificiale sipas profesorit Jahirit, është përfitimi në rezultat të zgjedhjeve.

    “Qëllimi i përdorimit të saj është që të arrihet tek votuesit që janë preh e këtyre përmbajtjeve të cilët vështirë se mund ta dekonstruktojnë mesazhin e tyre, të prekin anën emocionale të tyre, dhe t’i zhvendosin ata nga problemet reale të tyre, duke iu krijuar përmes AI-së mite të rrejshme, zgjedhje të problemeve, dezinformim përmes kontekstit të rremë dhe formave të tjera manipulative. Qëllimi kryesor është përfitimi në rezultat të zgjedhjeve, propaganda që ata janë zgjedhja e vetme më e mira, denigrimi kundërshtarëve politik, denigrimi e gazetarëve dhe opinionbërësve duke u shitur se këta janë viktima të një fushate nga ta, por edhe për t’i zhvendosur nga problemet reale siç janë mos realizimi i shumë projekteve, inflacioni enorm me te cilën ballafaqohen qytetarët, por, edhe fakti se shumica absolute e subjekteve e sidomos subjektit kryesor në mungesë të prezantimit të një programi katër vjeçar të qeverisjes.”- theksoi profesori universitar, Muahmet Jahiri.

    Asistentët virtualë të krijuar nga inteligjenca artificiale janë bërë shumë të avancuar dhe përdoren në fusha të ndryshme, si shërbimi ndaj klientit, mjekësia, gazetaria dhe edukimi. Disa nga asistentët virtualë që janë zhvilluar dhe po përdoren së fundmi janë ChatGPT (OpenAI); Bard (Google, tani Gemini); Claude (Anthropic); Llama (Meta) dhe DeepSeek i zhvilluar nga kompania kineze DeepSeek AI.

    Fushata pёr Zgjedhjet parlamentare nё Kosovё ka filluar zyrtarisht mё 11.01.2025. Për njё muaj, partitë politike pritet të mbajnë tubime elektorale me qytetarët, për të fituar besimin e tyre në garën për Zgjedhjet parlamentare që do të mbahen më 09.02.2025.

    Për këto Zgjedhje janë certifikuar 28 subjekte politike me 1,280 kandidatë.

    Sipas Ligjit, gjatë periudhës së fushatës zgjedhore subjektet politike kanë të drejtë:

    – të organizojnë dhe të mbajnë tubime/ngjarje politike, tryeza të rrumbullakëta, konferenca për shtyp, fjalime, ose ndonjë aktivitet tjetër të ngjashëm, përmes së cilave ata mund t’i shprehin lirisht mendimet e tyre

     – me qëllim të fitimit të përkrahjes nga votuesit e tyre;– të publikojnë dhe të shpërndajnë afishe, reklama dhe material tjetër lidhur me një fushatë zgjedhore; të bëjnë fushatë përmes cilitdo operator televiziv, të radios apo kabllor, gjithashtu edhe përmes revistave, shtypit, rrjetit telefonik, sistemit postar ose çdo lloj mjeti tjetër reklamues

     – në pajtim me rregullat e KQZ-së dhe ligjet e tjera në fuqi.

    Këto do të jenë Zgjedhjet e para të rregullta që Kosova mban që nga shpallja e pavarësisë më 2008.

  • Verifikimi i fakteve nga BIRN: A po ia kthen Kosova shpinën varfërisë qysh pretendon kryeministri?

    Prodhimi ekonomik është në rritje dhe shkalla e varfërisë ka shënuar rënie të lehtë, por ekonomia e Kosovës vazhdon të mbetet me të madhe e varur prej konsumit dhe investimeve të diasporës në pasuri të paluajtshme, e asnjëra prej tyre nuk do të krijojnë shumë vende pune ose ta vënë vendin në binarët e prosperitetit real

    Në kohën e fushatës për zgjedhjet parlamentare të 09.02.2025, kryeministri Albin Kurti pretendoi gjatë muajit se Kosova ka bërë “hapa enormë të daljes nga varfëria”.

    “Prodhimi i Brendshëm Bruto (PBB) është rritur për 50 për qind krahasuar me vitin parapandemik 2019” – ka thënë ai.

    Megjithatë nuk është bash ashtu, së paku bazuar në të dhënat e Bankës Botërore dhe të Fondit Monetar Ndërkombëtar (FMN), që sugjerojnë se PBB-ja është rritur për 41.4 për qind ndërmjet viteve 2019 dhe 2024.

    Duke u faktorizuar shkaku i inflacionit, shkalla e vërtetë e vlerësuar e rritjes së PBB-së së Kosovës në 2024 ishte 3.8 për qind, pra më e ulët se 4.8 për qind sa ishte regjistruar më 2019. Hiseja më e madhe e saj kishte ardhur shkaku i konsumit dhe i investimit të diasporës në sektorin e patundshmërive, asnjëra prej të cilave nuk paraqesin bazë të shëndoshë për zhvillimit të qëndrueshëm ekonomik.

    Pretendimi i Kurtit u tha disa ditë pasi Jane Sprouster, zëvendësmenaxhere për Kosovë e Bankës Botërore, deklaroi për “Kosova Press” se të ardhurat për kokë banori në Kosovë “mbesin të ulëta” krahasuar me mesataren e Bashkimin Europian dhe se “shkalla e varfërisë mbetet e lartë”, me pak mbi 19 për qind të popullsisë që jetojnë me më pak se pesë euro në ditë.

    Banka Botërore vlerëson se në vitin 2024, shkalla e varfërisë ka rënë 2.2 pikë të përqindjes në 19.2 për qind; në vendet e Ballkanit Perëndimor, vetëm Shqipëria ka shkallë më të ulët – 20.1 për qind – porse është përmirësuar më shpejtësi më të madhe se ajo e Kosovës në pesë vitet e fundit.

    Sa për të ardhurat për kokë banori, Kosova ngel prapa pjesës tjetër të Ballkanit Perëndimor, përfshirë Shqipërinë, me një mesatare prej 5.889 euro në vit.

    Në Europë, vetëm Ukraina, e cila është në luftë me forcat pushtuese ruse që nga viti 2022, ka mesatare më të ulët për kokë banori, diku nja 600 euro më pak.

    Kritikat për ngritjet e pagave dhe “lëmoshave” sociale

    Qeveria e Kurtit është e para që do të mbarojë një mandat të plotë katërvjeçar prejse Kosova e shpalli Pavarësinë prej Serbisë më 2008, pothuajse një dekadë pasi ishte shpallur protektorat i Kombeve të Bashkuara pas luftës së viteve 1998-99.

    Stabiliteti ishte rezultat i fitores bindëse në zgjedhjet e fundit parlamentare, por qeveria është kritikuar për dështim për investim në rritje ekonomike dhe, së fundmi për ngritjen e pagave dhe shtesave sociale, për të cilat kritikët i panë me sy të dyshimtë si lëmoshë parazgjedhore.

    Ato përfshinin një “shtesë” prej 100 eurosh në fundvit për pensionistët dhe fëmijët, kumtuar nga Kurti më 22 dhjetor, dhe një ngritje pensioni prej 20 për qind në tetor. Këtë muaj, Kurti bëri të ditur një ngritje tjetër prej 20 për qind për “kategoritë të lidhura me luftën”; familjet e dëshmorëve, invalidët e luftës, veteranët e luftës, viktimat e dhunës seksuale të luftës, viktimat civile të luftës dhe familjet e tyre.

    Hykmete Bajrami, ish-ministre Financash nga radhët e LDK-së në opozitë, i ka përshkruar masat si “skemë e korrupsionit publik”.

    Shtesa prej 100 eurosh veçanërisht duken “më shumë si një shpërndarje e parave në kohë fushate, sesa si një masë e bazuar në analizë dhe targetim social”, ka deklaruar në dhjetor Naim Jakaj, hulumtues në Institutin e Kosovës për Drejtësisë (IKD), për Radio Europën e Lirë. Këto shtesë përbëjnë “asistencë të përkohshme”, ka thënë ai, “por nuk përbëjnë një politikë publike të mirëfilltë dhe të qëndrueshme”.

    Më herët në gusht, Kurti kishte thënë se Qeveria e tij kishte rritur pagën minimale në 350 euro nga 170 euro për personat ndërmjet 35 dhe 65 vjeç dhe 130 për ata nën 35 vjeç. Në fund të tetorit, zyrtarëve publikë iu premtua një rritje prej 55 eurosh duke nisur nga janari.

    Ekspertët atëherë i deklaruan BIRN-it se dyfishimi i pagës minimale mujore para taksave me gjasë nuk do të ketë efekt të rëndësishëm në ekonomi duke pasur parasysh se paratë do të shpenzohen kryesisht për nevoja elementare sesa për të përshpejtuar rritjen ekonomike.

    Visar Vokrri, ekonomist në grupin e pavarur të mendimit, Instituti Riinvest, në Prishtinë, ka thënë për BIRN-in se ngritja minimale u duk si “një masë e mirëmenduar e fushatës parazgjedhore nga qeveria”, e kalibruar për t’i kënaqur punëtorët pa i frikësuar pronarët e bizneseve “për të treguar se qeveria po bën ndryshime pozitive”.

    Masat pasuan ndryshime të ngjashme të mëhershme në mandatin e qeverisë, si shtesa e përmuajshme financiare për prindërit që kanë fëmijë nën 16 vjeç, duke nisur nga 10 e 30 euro në muaj.

    Megjithatë, varfëria dhe kostoja e jetesës mbeten shqetësime të vërtetë për shumë kosovarë.

    Në raportin e korrikut 2023 të Programit të Zhvillimit të Kombeve të Bashkuara (UNDP) nxirrej përfundimi se “krahasuar me vitin 2021, në vitin 2023 një shtesë prej dhjetë për qind e familjeve të anketuara po jetonin poshtë pragut prej 1.85 eurosh në ditë kur shtohen edhe ngritjet e çmimeve”.

    Në vitin 2023, BIRN-i raportoi për një ngritje të kostos së përjavshme mesatare të shportës familjare në 82 euro krahasuar me 62 euro në vitin 2021.

    Rritja e paqëndrueshme ekonomike

    Në raportin ekonomik të vjeshtës 2024 për Ballkanin Perëndimor, Banka Btërore shkruante për Kosovën: “Modeli i rritjes ekonomik i Kosovës bazohet kryesisht në konsum dhe investim ndërtimtarie, të financuar theksueshëm prej diasporës së vendit”.

    “Investimet e huaja të drejtpërdrejta në vitin 2024 vazhdojnë të rriten, por mbesin kryesisht të qendërsuara në patundshmëri”.

    Në një verifikim të fakteve në shtatorin e vitit 2023 pasi Kurti pretendoi se kishte dyfishuar investimet e huaja të drejtpërdrejta, BIRN-i raportoi se të dhënat tregonin se pothuajse dy të tretat e investimeve të huaja të drejtpërdrejta në vitin 2022 shkuan në patundshmëri, specifikisht në blerjen e pronave prej shqiptarëve të Kosovës që jetojnë jashtë vendit, dhe jo në sektorë të lidhur tradicionalisht me krijim të vendeve të punës ose rritjes ekonomike.

    Bazuar në të dhënat e Bankës Qendrore, periudha ndërmjet janarit dhe shtatorit 2024 rezultoi me 657.3 milionë euro investime të huaja të drejtpërdrejta, një rritje prej 6.2 për qind, ose 38.5 milion euro krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit 2023 kur patundshmëritë gjithashtu kishin tërhequr shumicën e investimeve, apo rreth 71 për qind.

    “Këto nuk janë investime të qëndrueshme, por investim diaspore në blerje patundshmërish”, ka thënë për BIRN-in në shtator 2023 Emrush Ujkani, drejtor ekzekutiv i Këshillit të Investitorëve Europianë në Kosovë, një shoqatë e investitorëve të huaj të mëdhenj.

    Sipas Bankës Botërore, “rritja e konsumit privat (9.7 për qind në vit) pati kontributin më të madh” për PBB-në dhe “në anën e ofertës, taksat të lidhura me produktet e konsumit kontribuuan më së shumti rritjes ekonomike”./BalkanInsight.com

  • Situata kur disiplina për gjykatësit funksionon pas raportimit në media

    Në opinionin publik sistemi i drejtësisë kritikohet për mosreagim ndaj situatave kur në media dhe në raportet e shoqërisë civile raportohet për shkelje nga ana e gjykatësve.

    Të dhënat tregojnë që bazuar në Ligjin për Procedurën Disiplinore për gjykatës dhe prokurorë Këshilli Gjyqësor i Kosovës (KGJK) ka ndërrmarrë masa ndaj gjykatësve që janë identifikuar si shkelës të Kodit të Etikës.

    Një raportim i vitit 2023 në media evidentohet se ishte hetuar nga KGJK e më pas edhe ishte sanksionuar një gjyqtar nga Kaçaniku për të cilin ishte raportuar se kishte sjellje jokorrekte me një palë.

    “O unë me ty jam tu folë veç që e njoh Rakipin moti se s’kisha folë hiç, unë ta bij vendimin, s’e ke respektu të drejtën për parablerje, pesë pare s’i jap”- ishin fjalët që një gjyqtar i kishte thënë palës rastin e të cilës ishte duke e gjykuar.

    Ndonëse pozita e gjyqtarit në një çështje civile është “pasiv”, gjyqtari Riza Livoreka kishte vendosur të ndërmerrte hapa duke i këshilluar palët që të hyjnë në marrëveshje në të kundërtën lëndën do ta humbiste.

    Këto veprime të Livorekës ishin dokumentuar përmes një video-incizimi të palës e cila ishte këshilluar që të hynte në marrëveshje me palën kundërshtare.

    Veprimet e Livorekës ishin shqyrtuar edhe nga autoritetit kompetent (kryetari i Gjykatës), i cili e kishte dërguar lëndën për trajtim në Këshillin Gjyqësor të Kosovës.

    Më 27.01.2022 ishte krijuar një panel hetimor që do të dëgjonte gjyqtarin në fjalë, dëshmitarë të tjerë, do të elaboronte provat dhe do të vinte me një vendim nëse veprimet e gjyqtarit Livoreka janë në kundërshtim me dispozitat ligjore.

    Më 20 prill të vitit 2022, KGJK kishte nxjerrë vendim duke i shqiptuar dënim – zvogëlimin e pagës prej 40 % për 10 muaj gjyqtarit Livoreka.

    Ky vendim i KGJK-së kishte ardhur pasi gjyqtari kishte arritur marrëveshje vullnetare për pranim të fajësisë.

    Riza Livoreka ishte gjetur përgjegjës për takim ex-parte (pa praninë e palës tjetër) dhe veprim të pahijshëm.

    Veprimet e disiplinës

    Sipas Ligjit, në rastet kur gjykatësit raportohen për shkelje disiplinore autoriteti për të nisur procedurën është kryetari i gjykatës.

    Në rastin Livoreka, kryetari i Gjykatës, Mustafë Tahiri, më 23.05.2022 kishte nisur kërkesën në KGJK për hetim disiplinor ndaj Livorekës për shkelje të detyrave të gjyqtarit: qoftë nësë gjyqtari i kryen me dashje ose nga pakujdesia e rëndë, nuk raporton rastet e përjashtimit të mundshëm nga procedura kur kërkohet me ligj, përfshihet në sjellje qoftë kur është në detyrë apo privatisht që dëmtojnë reputacionin e gjykatës.

    Më 31.05.2022, KGJK kishte krijuar panelin hetimor për të trajtuar shkeljet e pretenduara të gjyqtarit Livoreka.

    Më 03.11.2022, KGJK kishte nxjerrë vendim duke e liruar nga procedura disiplinore Livorekën me arsyen se për disa nga pikat gjyqtari herën e parë e kishte pranuar fajësinë dhe për atë i ishte shqiptuar dënimi.

    Në situata kur shkeljet e gjykatësve kanë elemente më të rënda KGJK ka të drejtë të suspendojë nga puna gjykatësit. Në këtë situatë të dhënat tregojnë se 24 orë pas transmetimit të hulumtimit, Këshilli Gjyqësor i Kosovës kishte vendosur ta suspendojë gjyqtarin Riza Livoreka.

    Këshilli kishte njoftuar se kishte mbajtur një takim në të cilin ishte shqyrtuar edhe hulumtimi i transmetuar, ku ishte shfaqur një rast në të cilin gjyqtari Riza Livoreka u kishte kërkuar palëve të arrinin një marrëveshje jashtëgjyqësore.

    Livoreka në fillim të këtij viti ishte suspenduar nga puna pasi emisioni “KALLXO Përnime“ kishte shfaqur video-incizimet në të cilat dëgjohej duke “paralajmëruar” njërën palë se do ta humbte pronën në rast se nuk do të lidhte marrëveshje.

    Për këto veprime në fillim të muajit shkurt të vitit 2022, Këshilli Gjyqësor i Kosovës e kishte ndëshkuar gjyqtarin Livoreka me ulje page për 10 muaj.

  • QKK-ja e merr me qira për 200 euro në muaj Kino ABC-në, synon pronësinë e saj

    Nga janari i vitit 2025 Qendra Kinematografike e Kosovës ka marrë me qira Kinemanë ABC (Kino ABC) në Prishtinë.

    Marrja e Kino ABC-së nën menaxhim nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit përmes QKK-së, është konfirmuar për KALLXO.com nga drejtoresha e kësaj të fundit, Blerta Zeqiri.

    Por, MKRS dhe QKK-ja planifikojnë ta marrin në tërësi në pronësi Kinemanë ABC (Kino ABC), duke përfshirë edhe Ndërmarrjen për Distribuimin dhe Shfaqjen e Filmave “Genci”, e cila menaxhonte me KINO ABC-në. NDSHF “Genci” duke përfshirë edhe Kino ABC-në është nën të menaxhim të Agjencia Kosovare e Privatizimit.

    Më 27.12.2024, QKK-ja përmes një njoftimi pati bërë të ditur se në bashkëpunim me MKRS ka marrë në shfrytëzim këtë kinema.

    Vendimi për dhënien me qira të Kino ABC-së është marrë nga Agjencia Kosovare e Privatizimit (AKP) më 27 dhjetor 2024.

    Pas këtij vendimi, më 3 janar 2025, përmes Facebook-ut, Kino ABC njoftoi për ndërpreje të përkohshme të shfaqjes së filmave.

    Me Ligji për Kinematografinë i cili ka hyrë në fuqi më 16.07.2023, fusha e kinematografisë është shpalur me interesat të veçantë. Nisur nga ky fakt, po sipas këtij ligji, edhe kinematë publike janë shpallur institucione të interesit të veçantë.

    Marrëveshja për qiranë

    Drejtoresha e QKK-së, Blerta Zeqiri ka thënë për KALLXO.com se QKK e ka marrë me qira KINO ABC-në për 200 euro në muaj dhe synon marrje në peronës të NDSHF “Genci”.

    “Kinemaja ABC është marrë me qira nga janari i vitit 2025, me një pagesë mujore prej 200 eurosh. Marrëveshja është planifikuar të zgjasë deri në përfundimin e procesit të shpronësimit. Kjo periudhë e qirasë siguron që kinemaja të vazhdojë të funksionojë pa ndërprerje, ndërkohë që punojmë për ta integruar atë plotësisht në pronësi publike, duke garantuar mbrojtjen dhe zhvillimin e mëtejshëm të këtij institucioni të rëndësishëm kulturor”- ka thënë Zeqiri.

    Drejtoresha Zeqiri ka thënë se vendimi për marrjen me qira të Kino ABC-së nga QKK-ja marrë më 27.12. 2024 nga Agjencia Kosovare e Privatizimit (AKP).

    “Vendimi bazohet në nenet 4, 7 dhe 8 të Ligjit Nr. 03/L-139 për Shpronësimin e Pronës së Paluajtshme, si dhe në Ligjin Nr. 03/L-205 për Ndryshimin dhe Plotësimin e këtij ligji. Pas miratimit të kërkesës së QKK-së për marrjen me qira të kinemasë ABC, prona është transferuar nga administrimi i AKP-së në pronë publike.  Ajo do të administrohet nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit (MKRS) përmes QKK-së, duke mbështetur misionin për zhvillimin e qëndrueshëm të infrastrukturës kulturore në Kosovë”- ka thënë Zeqiri për KALLXO.com.

    Zeqiri ka thënë se rifillimi i punës në kinemanë ABC pritet në muajin shkurt 2025.  Zeqiri thotë se, MKRS dhe QKK vlerësuan se ishte e domosdoshme të ndërhyhej për të ruajtur këtë kinema (Kino ABC) si një trashëgimi të çmuar të kulturës kinematografike në Kosovë.

    “Ne synojmë që ky institucion i dashur kulturor të vazhdojë të jetë një vend i gjallë për artin dhe kinematografinë, duke i qëndruar besnik traditës së tij si një hapësirë ku audienca e Prishtinës dhe më gjerë mund të shijojë magjinë e filmave”- ka thënë ajo, duke shtuar se  QKK do të rikthej në vendet e tyre të punës punëtorët që kanë kontribuar ndër vite në funksionimin e Kino ABC-së.

    Ndërsa, marrë në pronësi edhe të NDSHF “Genci”, së bashku me strukturën menaxhuese , Zeqiri e konsideron me rëndësi. Pasi sipas saj, kjo do të mundësojë një administrim më të qëndrueshëm dhe një fokus më të madh në ruajtjen dhe zhvillimin e trashëgimisë kulturore që kinemaja përfaqëson.

    “Arsyeja kryesore është rëndësia kulturore dhe historike e kinemasë ABC. Duke marrë parasysh mandatin e Agjencisë Kosovare të Privatizimit (AKP) për privatizimin e aseteve dhe ndërmarrjeve shoqërore, MKRS dhe QKK vlerësuan se ishte e domosdoshme të ndërhyhej për të ruajtur këtë kinema si një trashëgimi të çmuar të kulturës kinematografike në Kosovë”- ka thënë Zeqiri, drejtoreshë e QKK-së për KALLXO.com.

    AKP-ja nuk i është përgjigjur KALLXO.com lidhur me vendimi për dhënien me qira të Kino ABC dhe procesin e kalimit të NDSHF “Genci” në pronësi të MKRS/QKK-së, deri në publikimin e artikullit.

    Me Ligji për kinematografinë, neni 4, fusha e kinematografisë është shpallur me interes të veçantë publik. Duke u bazuar në këtë nën të këtij ligji, kinematë publike shpallen gjithashtu institucione me interes të veçantë publik.

    “Në raport me kinematë si në paragrafin 1 të këtij neni, (21) të gjitha institucionet që ushtrojnë autoritet publik në Republikën e Kosovës, nuk mund të ndërmarrin veprime në drejtim të: ndërrimit të destinimit; privatizimit”- thuhet në pikën 2, të nenin 21 të Ligjit për Kinematografinë.

    Në bazë të këtij ligji, në kuadër të QKK-së parashihet edhe themelimi i njësia e veçantë për menaxhimin e rrjetit të kinemave publike.

    Kinemaja ABC, funksionon që nga 24 maji i vitit 2000 dhe që nga ajo kohë e deri më sot, kjo kinema ka shërbyer si urë lidhëse e Kosovës me botën e filmit. Në kinemanë ABC shfaqen filma premierë në bashkëpunim me kompanitë më të njohura holivudiane.

    Kjo kinema ishte e para kinema në Kosovë me të drejta të shfaqjes së filmave në formatin 3D dhe atë digjital 2D.