Ballina

Autor: Rexhep Maloku

  • Trumpi thotë se po aranzhohet takimi me Putinin

    Donald Trumpi ka thënë se po aranzhohet një takim ndërmjet tij dhe presidentit rus, Vladimir Putin – ka raportuar të premten, më 10.01.2025, transmetuesi britanik BBC.

    Presidenti i zgjedhur amerikan nuk e ka caktuar ndonjë datë se kur mund të realizohet takimi.

    “Ai dëshiron të takohet me mua dhe ne po e përgatisim.” – ka deklaruar ai në Rezidencën e tij në Mar-a-Lago në Floridë.

    Agjencia ruse e lajmeve Tass ka cituar zëdhënësin e Krmelinit, Dmitri Peskov, të ketë thënë se Shtetet e Bashkuara të Amerikës nuk kanë dorëzuar kërkesë zyrtare për takim.

    Trumpi ka premtuar se do të negociojë për t’i dhënë fund luftës në Ukrainë, menjëherë pasi të marrë detyrën më 20 janar dhe ka shprehur dyshimin për mbështetjen ushtarake dhe financiare amerikane për Kievin.

    “Presidenti Putin dëshiron të takohet.” – ka thënë Trumpi. “Ai e ka thënë edhe publikisht dhe ne dëshirojmë që të mbarojë lufta. Ky është një lëmsh i përgjakshëm”.

    Trumpi e ka nominuar Keith Kelloggun, ish-këshilltar i Sigurisë Kombëtare dhe gjenerallejtënant në Ushtrinë amerikane si emisar për Ukrainë dhe Rusi në Administratën e tij të dytë Presidenciale.

    Kellogg ka shpalosur në prill idetë e tij në një hulumtim të publikuar, sesi Shtetet e Bashkuara mund t’i japin fund luftës në një.

    Ai ka propozuar që Ukraina të mos marrë më shumë ndihmë amerikane, nëse pajtohet të marrë pjesë në bisedimet për paqe me Moskën.

    Hulumtimi i tij ka sugjeruar gjithashtu se nëse Moska refuzon të marrë pjesë, atëherë Shtetet e Bashkuara do të vazhdojnë ndihmën për Ukrainën.

    Pas zgjedhjes së Trumpit në nëntor, presidenti ukrainas, Volodymyr Zelensky ka thënë se beson që me Trumpin President, lufta “do të mbaronte më shpejt” sesa në rrethana të tjera.

    Ai ka thënë se ka pasur një “këmbim konstruktiv” gjatë një bisede telefonike, megjithëse nuk ka thënë nëse Trumpi i kishte shtruar ndonjë kërkesë në lidhje me bisedimet e mundshme me Rusinë.

     

    Përgatiti: Rexhep Maloku – Kallxo.com

  • Pasi Meta hoqi dorë prej verifikuesve të fakteve në mediat sociale do të ketë përmbajtje edhe më të dëmshme: Çfarë t’u thoni fëmijëve tuaj!

    Shumë prindër veçse ishin tepër të shqetësuar për fëmijët e tyre që po u ekspozoheshin informacioneve të rreme dhe përmbajtjeve të dëmshme në mediat sociale, para vendimit të papritur të Meta-s për të hequr dorë prej verifikuesve të saj të fakteve – shkruan Kara Alaimo në një opinion të saj në televizionin amerikan CNN.

    Tani, ka arsye për t’u shqetësuar se gjendja vetëm sa do të përkeqësohet edhe më shumë.

    Të martën, Meta bëri të ditur se po u jepte fund partneriteteve të saj për verifikimin e fakteve në Instagram dhe Facebook në Shtetet e Bashkuara. Në vend të kësaj përdoruesit do të mund të shkruajnë “Community Notes” (Vërejtje Bashkësie) për postimet problematike. Shefi ekzekutiv i Meta-s, Mark Zuckerberg e ka pranuar se si rezultat i kësaj Kompania do të spikatë më pak “gjëra të këqija”, të postuara në platformat e tij.

    Nuk është se të gjitha mediat sociale kalonin nëpër filtra dhe burime të shumta për verifikimin e postimeve të përdoruesve.  Por vendimi i Zuckerbergut e bën edhe më të rëndësishme për fëmijët se çfarë duhet të besojnë dhe çfarë nuk duhet të besojnë në mediat sociale. Prindërit mund të përdorin gjithashtu këtë mundësi për të folur me fëmijët e tyre se çfarë nuk duhet kurrë të shpërndajnë dhe se kurrë nuk duhet të veprojnë me pretendimin se e kanë parë në mediat sociale – pa e verifikuar së pari faktikisht.

    Dhe, ja çfarë duhet t’u mësohet atyre:

    Konfirmojeni nëpërmjet mediave të njohura e jo nëpërmjet influencerëve

    Që ta kuptoni nëse një postim në mediat sociale është i saktë, mediat e njohura tradicionale janë një burim i mirë për fillim. “Konsiderojeni nëse mediume të reja të njohura dhe të besueshme informative po raportojnë të njëjtin lajm.” – ka thënë James P. Steyer, Shef Ekzekutiv i “Common Sense Media” – organizatë joprofitabile e cila ndihmon prindërit dhe mësimdhënësit që t’u rrënjosin fëmijëve shkathtësi të të menduarit. “Nëse nuk e bëjnë, nuk do të thotë se nuk është e vërtetë, por nënkupton se duhet të hulumtoni edhe më shumë”.

    Për ta mësuar si t’i kuptoni mbulimet mediatike, prindërit duhet t’i inkurajojnë fëmijët që “të konsumojnë më shumë, e jo më pak lajme” – ka thënë dr. Jingsi Christina Wu, që ligjëron studimet mediatike në Universitetin Ofstra në Long Island në New York. Këtë mund ta bëni edhe nëpërmjet leximit dhe shikimit të lajmeve informative bashkë dhe pastaj t’i diskutoni. Wu ka thënë se sa më shumë që fëmijët dëgjojnë dhe lexojnë lajme, aq më shumë njohuri kognitive do të kenë për t’i interpretuar lajmet.

    Kur vjen puna te vlerësimi i postimeve, Steyer ka thënë se fëmijët duhet të mësohen të shqyrtojnë se kush e ka prodhuar përmbajtjen, nëse iu duket e vlefshme, çfarë motive mund të kenë pasur postuesit dhe çfarë përfitime mund të kenë, ose mund të lëndohen.

    Në veçanti, Wu thotë se fëmijëve duhet t’u tregohet se “influencerët tuaj më me ndikim nuk janë ekspertë”. Prindërit mund të shpjegojnë se është “në rregull të shikosh Tiktokerët, ose YouTuberët tuaj të preferuar për vlerën e tyre argëtuese ose për përvojat e tyre të veçanta, por ata nuk janë ekspertë me kredenciale për faktet dhe edhe ata kanë pikëpamjet e tyre dashakeqe për botën”.

    Ngjashëm, fëmijët (dhe prindërit) nuk duhet të hamendësojnë se diçka është e vërtetë vetëm pse ka marrë shumë shikime ose pëlqime virtuale. “Viraliteti nuk e barazon të vërtetën.” – ka paralajmëruar Wu. Në të vërtetë, ka thënë ajo “lajmet e rreme udhëtojnë më shumë duke përfituar prej instinkteve njerëzore për ndarjen e storieve jonormale”.

    Kujdes prej gabimeve të thashethemeve, përmbajtjeve emocionale dhe algoritmeve

    Të kërkosh gabime të vogla në gjëra, si gërmëzimi dhe gramatika është një tjetër mënyrë për të spikatur postimet e pabesueshme – ka thënë Wu. Ajo ka sugjeruar gjithashtu që të inkurajohen fëmijët që të shohin detajet në fotografi dhe video për shenja që tregojnë se janë manipuluar. Ta zëmë, një dorë me numër të gabuar gishtash është një shenjë se e ka gjeneruar Inteligjenca Artificiale – ka thënë ajo.

    Fëmijët duhet ta konsiderojnë si flamur të kuq, nëse një përmbajtje provokon emocione të forta te ta – ka thënë Steyer. “Keqinformimi dhe dezinformimi krijohen për të nxitur reagime të forta prej njerëzve”.

    Fëmijët duhet të mësohen të mos konsumojnë përmbajtje të pasaktë ose ekstremiste, sepse algoritmet janë të dizajnuara për të treguar se çfarë ata mendojnë se janë, andaj sa më shumë që shikojnë ose përfshihen me tipa të ngjashëm postimesh, aq më shumë ata do të ekspozohen me përmbajtje të ngjashme.

    Fëmijët duhet ta dijnë se kur konsumojnë përmbajtje, krijuesit shpesh përfitojnë prej shikimeve të tyre – ka thënë Dr. Devorah Heitner, bashkautore e “Growing Up in Public: Coming of Age in a Digital World”. Kjo ndodh për shkak se postimet me më shumë klikime ua lejojnë krijuesve të përfitojnë më shumë para nga reklamat.

    Kur u flas prindërve në Shkolla se si ta trajtojnë përdorimin e mediave sociale me fëmijët e tyre, unë sugjeroj që së bashku të konsumojnë përmbajtje të mediave sociale për tema që u interesojnë fëmijëve të tyre. Për shembull, nëse një fëmijë është i interesuar të bëhet veteriner, ai mund të shikojë video nga kopshtet zoologjike në mbarë botën. Pastaj, edhe kur prindi nuk është i pranishëm, algoritmet ka të ngjarë ta ushqejnë fëmijën me postime të ngjashme.

    Flisni hapur me fëmijët

    Wu ka theksuar se prindërit duhet gjithashtu t’i inkurajojnë fëmijët e tyre që të flasin me ta, kur nuk janë të sigurt se si të gjykojnë nëse përmbajtja është e saktë. Edhe nëse prindërit dyshojnë se është e rreme, nuk është ide e mirë ta thuash këtë menjëherë. “Fëmijët mund të ndihen të gjykuar ose të përjashtuar nëse prindërit thjesht përqeshin gjërat ose i fshijnë të gjitha përmbajtjet në internet si të rreme ose të pabesueshme.” – ka paralajmëruar ajo.

    Në vend të kësaj, Wu sugjeroi që prindërit të bëjnë kërkime me fëmijët e tyre. “Kjo qasje e mban dialogun të hapur dhe gjithashtu zbut stresin e të qenit i gjithëdijshëm në çdo kohë.” – ka theksuar ajo. “Kjo gjithashtu u tregon fëmijëve se të mësuarit nuk ndalet kurrë dhe shkrim-leximi mediatik është një muskul që duhet ushtruar.”

    Falë politikës së re të Meta-s, pres që fëmijët të ekspozohen ndaj përmbajtjeve edhe më të rrezikshme në rrjetet sociale. Por prindërit mund t’i mbrojnë fëmijët duke i mësuar se si të vlerësojnë atë që shohin në internet, me qëllim që të dinë çfarë të besojnë dhe si të shmangin postimet problematike.

    Përgatiti: Rexhep Maloku – Kallxo.com

     

  • Gruaja lind foshnjën në një varkë emigrantësh që kalonte nga Afrika në Ishujt Kanarie

    Një foshnjë ka ardhur në jetë në një barkë të stërmbushur emigrantësh, që po kalonin nga Afrika në Ishujt Kanare gjatë kësaj jave, kanë bërë të ditur gardat bregdetare spanjolle – ka raportuar transmetuesi BBC.

    Ato kanë publikuar një fotografi të djalit të porsalindur, i cili është shpëtuar bashkë me nënën dhe dhjetëra emigrantë të tjerë.

    Lundra e stërmbushur ishte vërejtur së pari më 06.01.2025, afër ishullit Lanzarote.

    Ekipet e kërkim-shpëtimit besojnë se emigrantët kishin arritur me barkë pak pas lindjes së gruas, në ditën kur Spanja po festonte festën në të cilën fëmijëve tradicionalisht u jepen dhurata.

    Kapiteni i ekipit të shpëtimit ka thënë se e dinin se kishte një grua shtatzënë në barkë, por u habitën kur morën vesh se “foshnja kishte lindur para 10, 15 ose 20 minutash”.

    Domingo Trujillo ka thënë se kur arritën te barka, nëna ishte shtrirë, derisa foshnjën po e mbante një pasagjer tjetër.

    Me këshillën e mjekut, foshnja dhe nëna janë dërguar me helikopter në Spitalin e Lanzarotes. Autoritetet nuk kanë raportuar për komplikime të tjera.

    “Duke qenë Dita e Tre Mbretërve, kjo ishte dhurata më e mirë që mund të merrnim.” – ka deklaruar komandanti i helikopterit, Alvaro Serrano Perez – raporton Reuters.

    Kalimi i oqeanit nga Afrika drejt Ishujve Kanare është jashtëzakonisht i rrezikshëm.

    Më shumë se 46 mijë emigrantë pa dokumente e kanë rrahur këtë rrugë së paku vjet për të arritur në ishuj – kanë treguar të dhënat e Qeverisë spanjolle.

    Dita e festës së krishterë të Epifanisë, që feston vizitën e Magit te Jezusi, zakonisht e njojhur si Tre Mbretërit ose Burrat e Urtë, festohet goxha shumë në Spanjë.

    Fëmijët lustrojnë këpucët e tyre para asaj që njihet si “El Dia de los Teyes” (Dita e Mbretërve) dhe i lënë gati për Tre Mbretërit, Melchoir, Caspar dhe Balthazar, që t’i fusin dhuratat në to.

    Përgatiti: Rexhep Maloku – KALLXO.com 

  • Zjarret përfshijnë Hollywoodin, 100 mijë persona urdhërohen të zhvendosen

    Zjarret e rrëmbyeshme përreth Los Anxhelosit janë përhapur edhe në kodrat e Hollywoodit, pasi vatra të tjera zjarresh kanë lënë të vdekur së paku pesë persona, duke shkatërruar qindra shtëpi dhe sfiduar burimet e zjarrfikësve, si dhe duke kufizuar burimet e furnizimit me ujë – ka raportuar të enjten, më 09.01.2025, Reuters.

    Më shumë se 100 mijë persona janë urdhëruar që të evakuohen derisa erërat e thata e të fuqishme kanë vështirësuar operacionet e zjarrfikësve dhe kanë përhapur edhe më shumë flakët e egra, që kanë djegur mijëra hektarë prejse zjarret shpërthyen të martën.

    “Kjo stuhi zjarri është aso e madhe.” – ka deklaruar kryetarja e Los Anxhelosit, Karen Bass në një Konferencë për media pasi është kthyer në qytet – duke ndërprerë udhëtimin zyrtar në Ganë.

    Një vatër e re zjarri ka shpërthyer në Hollywood Hills të mërkurën në mbrëmje, ka bërë të ditur shefja e Brigadës lokale të zjarrfikësve, Kristin Crowley, duke ditur evakuime të reja dhe ngritur numrin e vatrave të mëdha të zjarrit në rajonin e Los Anxhelosit në së paku gjashtë sosh.

    Katër prej tyre nuk ka pasur mundësi fare të frenohen, kanë thënë zyrtarët lokalë, duke theksuar se zjarret në anët lindore dhe perëndimore të qytetit kanë vazhduar të zgjerohen gjatë orëve të mbrëmjes.

    Ndërkohë zjarret në zonën e famshme të Hollywoodit kanë djegur 20 hektarë toke të mërkurën, kanë njoftuar Brigadat e zjarrfikësve të shtetit të Kalifornisë. Ekipe helikopterësh dhe kamionësh me personel duket se kanë nisur të shënojnë përparim në luftën e tyre me këto vatra zjarresh.

    Departamenti i Zjarrfikësve i Los Anxhelosit ka lëshuar urdhër për evakuim të personave brenda rrezes së Bulevardit Hollywood, Mulholland Drivet, 101 Freewayt dhe Laurel Canyon Boulevardit – të gjitha adresa ikonike për industrinë e argëtimit.

    Përgatiti: Rexhep Maloku – Kallxo.com

  • Reuters: Pse Trumpi e kërkon Grenlandën dhe a mund ta marrë?

    Presidenti i zgjedhur amerikan, Donald Trump thotë se dëshiron që Grenlandën ta bëjë pjesë të Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe nuk e ka përjashtuar përdorimin e fuqisë ushtarake e ekonomike që Danimarka t’ia dorëzojë ishullin e rëndësishëm strategjik dhe të pasur me minerale.

    “Grenlanda është një vend i mrekullueshëm dhe njerëzit do të përfitojnë jashtëzakonisht shumë nëse- dhe kur të bëhet pjesë e kombit tonë.” – ka shkruar Trumpi të hënën në postimin e tij në “Truth Social”. “Kjo është një ujdi që duhet të bëhet.” – ka deklaruar Trumpi të martën në kohën kur i biri i tij, Donald Trump Jr po vizitonte privatisht Grenlandën.

    Trumpi e ka shprehur për herë të parë interesimin për blerjen e ishullit të akullt me 57 mijë banorë nga Danimarka në vitin 2019, por kërkesa i ishte refuzuar rreptas – kujton Agjencia e lajmeve Reuters, në një analizë të pastajme që u bën zhvillimeve dhe arsyeve të lidhura me diskutimet e nxitura së fundmi nga Trumpi dy javë para marrjes së pushtetit në Shtëpinë e Bardhë.

    Pse tani Trumpi e kërkon Grenlandën?

    Grenlanda, pjesë e NATO-s nëpërmjet anëtarësimit të Danimarkës, ka rëndësi strategjike për ushtrinë amerikane dhe sistemin e saj raketor balistik të paralajmërimit të hershëm, meqë rruga më e shkurtër nga Europa drejt Amerikës Veriore zgjatet nëpërmjet ishullit arktik.

    Ushtria amerikane ka prani të përhershme në bazën ajrore Pituffik, në veriperëndim të Grenlandës.

    Shtetet e Bashkuara kanë shprehur interesim për zgjerimin e pranisë së tyre ushtarake, përfshirë vendosjen e radarëve atje për të monitoruar ujërat ndërmjet ishullit, Islandës dhe Britanisë, që janë portë për anijet e flotës dhe nëndetëset bërthamore ruse.

    Grenlanda gjeografikisht është pjesë e kontinentit të Amerikës Veriore dhe është vitale për Shtetet e Bashkuara për të parandaluar çfarëdo fuqish të tjera të mëdha për të shkelur në ishull – ka thënë Ulrik Pram Gad, hulumtues i lartë dhe ekspert për Grenlandën në Institutin Danez për Marrëdhënie Ndërkombëtare.

    Ishulli, kryeqyteti i të cilit Nuuk është më afër New Yorkut se kryeqytetit danez, Kopenhagë ka pasuri minerare, naftë dhe gaz natyror, por zhvillimi i atjeshëm ka qenë i avashtë.

    Një studim i kryer më 2023 ka treguar se 25 prej 34 mineraleve që konsiderohen “materiale të papërpunuara kritike” prej Komisionit Europian janë gjetur në Grenlandë. Në mesin e tyre përfshihen sasi të mëdha të materialeve të përdorura në bateri, si grafit dhe litium, si dhe të ashtuquajtura elemente të rralla tokësore në makina elektrike dhe turbina të erës.

    Grenlanda ka ndaluar ekstraktimin e naftës dhe gazit natyror për arsye mjedisore dhe zhvillimi i sektorit minerar është përballur me ndërprerje dhe me kundërshtim të banorëve indigjenë.

    Kjo e ka bërë ekonominë e Grenlandës të varur prej peshkatarisë, që përbën 95% të eksporteve dhe subvencionet e përvitshme nga Danimarka, që mbulon pothuajse gjysmën e buxhetit publik.

    Në përgjithësi, Danimarka shpenzon pak më pak se një miliardë dollarë amerikanë në vit për Grenlandën.

    E kujt është Grenlanda dhe a mund ta blejë Trumpi?

    Grenlanda ka qenë pjesë e Danimarkës qe më shumë se 600 vjet, por tani kontrollon shumicën e punëve të saj të brendshme, si një territor gjysmë-sovran nën mbretërinë daneze.

    Ajo u bë një territor zyrtar i Danimarkës në 1953 dhe i nënshtrohet Kushtetutës daneze, që do të thotë se çdo ndryshim në statusin e tij ligjor do të kërkonte ndryshim kushtetues në Danimarkë.

    Në vitin 2009, ishullit iu dha një autonomi e gjerë vetëqeverisëse – duke përfshirë të drejtën për të shpallur pavarësinë nga Danimarka përmes referendumit eventual.

    Kryeministri i Grenlandës, Mute Egede, i cili ka shtuar përpjekjet për pavarësi, ka thënë vazhdimisht se ishulli nuk është në shitje dhe se i takon popullit grenlandez të vendosë për të ardhmen e tij.

    Egede ka zhvilluar bisedime të mërkurën në Kopenhagë me mbretin Frederik, që ka të ngjarë të dominohen nga komentet e fundit të Trumpit.

    Në vitin 2019, si Grenlanda ashtu edhe Danimarka, refuzuan ofertën e Trumpit për ta blerë ishullin.

    Kur Grenlanda ishte ende koloni, SHBA-ja nën presidentin e atëhershëm, Harry Truman u përpoq të blinte ishullin si aset strategjik gjatë Luftës së Ftohtë për 100 milionë dollarë në vlerë ari, por Kopenhaga nuk e pranoi ofertën.

    Po nëse Grenlanda pavarësohet?

    Nëse Grenlanda pavarësohet, mund të zgjedhë t’i bashkohet Shteteve të Bashkuara.

    Ndërsa shumica e grenlandezëve duan pavarësinë, pak prej tyre e shohin pavarësinë e plotë si të zbatueshme duke pasur parasysh varësinë e tyre ekonomike nga Danimarka, e cila është pjesë e Bashkimit Europian të pasur.

    Një opsion mund të jetë krijimi i një pakti të ashtuquajtur “shoqërim i lirë” me Shtetet e Bashkuara, i ngjashëm me statusin e kombeve ishullore të Paqësorit, Ishujt Marshall, Mikronezia dhe Palau.

    “Grenlanda po flet për t’u bërë e pavarur nga Danimarka, por asnjë grenlandez nuk dëshiron të kalojë në një zot të ri kolonial.” – ka deklaruar Ulrik Pram Gad, studiues dhe ekspert i lartë për Grenlandën.

    Ai e sheh të pamundur që Grenlanda të votojë për pavarësinë pa e siguruar mirëqenien e popullsisë së saj.

    Çfarë do Grenlanda?

    Shumica e banorëve të Grenlandës mbështesin pavarësinë, por janë të ndarë në lidhje me kohën dhe ndikimin e mundshëm në standardet e jetesës.

    Që nga viti 2019, politikanët grenlandezë kanë thënë vazhdimisht se janë të interesuar për forcimin e bashkëpunimit dhe tregtisë me Shtetet e Bashkuara.

    Megjithatë, Aaja Chemnitz, deputete grenlandeze e parlamentit danez, ka theksuar se ideja për marrjen e kontrollit nga SHBA-ja duhet të refuzohet vendosmërisht. “Nuk dua të jem një peng në ëndrrat e nxehta të Trump për të zgjeruar perandorinë e tij për të përfshirë vendin tonë.” – ka shkruar ajo.

    Çfarë thotë Danimarka?

    Interesimi i ripërtërirë vjen në kohën e tensioneve të ngritura ndërmjet Grenlandës dhe Danimarkës, pas raporteve për keqtrajtim historik prej ish-sundueses koloniale.

    Oferta e vitit 2019 e Trumpit për ta blerë ishullin ishte kundërshtuar forcërisht nga Danimarka, aleate e ngushtë e SHBA-së në NATO dhe ishte hedhur poshtë si “absurde” nga kryeministrja Mette Frederiksen.

    Kur Frederiksen u pyet për interesimin e rishprehur të martën nga Trump deklaroi: “Na duhet bashkëpunimi shumë i ngushtë me amerikanët”.

    Ajo do të shtonte: “Në anën tjetër, do të dëshiroja të inkurajoja këdo që ta respektojnë se grenlandezët janë një popull, është vendi i tyre dhe vetëm Grenlanda mund ta përcaktojë të ardhmen e Grenlandës”.

    Përgatiti: Rexhep Maloku – Kallxo.com