Ballina

Autor: Kallxo

  • Hapet për vizitorët shtëpia e Rudolf Hoss, ish-komandantit të Aushvicit

    Afër mureve të Aushvicit, ish-shtëpia e komandantit të kampit të përqendrimit, Rudolf Hoss, qëndron si një simbol i mohimit dhe bashkëpunimit.

    Nga dritaret e kësaj goden mund të shihet kampi i disa prej mizorive më të mëdha të Holokaustit. Ndërsa bota shënon 80-vjetorin e çlirimit të Aushvicit, siç raporton korrespodentja e Zërit të Amerikës, Myroslava Gongadze po zhvillohen plane për ta shndërruar shtëpinë në një qendër kërkimore kundër urrejtjes, ekstremizmit dhe radikalizimit.

    Një shtëpi e thjeshtë në dukje pranë Aushvicit, ishte shtëpia e Rudolf Hoss, komandantit të kampit dhe një nga arkitektët kryesor të Holokaustit.

    Hoss jetonte me gruan dhe pesë fëmijët e tij vetëm disa metra larg mizorive të paimagjinueshme që ai urdhëronte të kryheshin.

    “Ky tunel u ndërtua nga komandanti Höss pasi shtëpia iu mor një familjeje polake”, tregon Yacek Pursky, drejtor i Qendrës Kërkimore të sapokrijuar të Aushvicit për Urrejtjen, Ekstremizmin dhe Radikalizimin.

    Ai thotë se Hoss ecte nëpër këtë tunel çdo ditë për të mbikqyrur vrasjet sistematike të njerëzve gjatë komandës së tij tre vjet e gjysmë të kampit. Vlerësohet se në këtë kamp u shfarosën 1.1 milionë njerëz.

    Kjo shtëpi ishte e mbyllur për vizitorët për rreth 80 vjet. Ditën e parë që një grup turistësh u futën në shtëpi, ata panë oxhaqet e Aushvicit që ditë e natë dikur nxirrnin tymin nga trupat që digjeshin.

    “Ata kanë kishin një jetë të mirë këtu, por si nuk i shqetësonte ndonjëhëre era?”, pyet Gil Faran, kreu i shoqatës polake të guidave turistike.

    Autoritetet do ta hapin shtëpinë për vizitorët, kryesisht të mbijetuarit e Holokaustit, në 80-vjetorin e çlirimit të Aushvicit nga Ushtria Sovjetike.

    “Kjo është kaq e rëndësishme për ne, saqë duhet të jemi në gjendje t’i edukojmë fëmijët dhe nipërit tanë që ata të mos vuajnë ashtu si kemi vuajtur ne”, tregon Harry Orenstein, shoqërues turistësh.

    Pas kësaj qendre të re është Mark Wallace, një ish-diplomat amerikan, themelues dhe drejtues i Projektit Kundër Ekstremizmit.

    “Është shumë e rëndësishme që ne e kemi rimarrë këtë shtëpi dhe do ta hapim për të gjithë, derisa të mbijetuarit janë ende gjallë. Pra, nga ky këndvështrim, ka një masë të vogël drejtësie. Ky përvjetor ka të bëjë me viktimat dhe familjet e tyre. Dhe kjo është një pjesë e vogël e nderimit të tyre”, thotë ai.

    Ajo që dikur ishte një simbol i mizorisë, plogështisë dhe mohimit, do të jetë një vend ku brezat e rinj mund të frymëzohen për të reflektuar mbi ndërtimin një të ardhmeje pa urrejtje./VOA

  • Pse Trumpi po tërhiqet nga OBSH-ja dhe çfarë mund të ndodhë?

    Vendimi i Presidentit Donald Trump për t’i tërhequr Shtetet e Bashkuara nga Organizata Botërore e Shëndetësisë nuk duket të ishte i papritur as për vetë organizatën dhe as Bashkimin Evropian. Tashmë ekspertët po përpiqen të parashikojnë se çfarë do të thotë kjo për programet globale të shëndetësisë që u vijnë në ndihmë shumë vendeve në zhvillim.

    Një ditë pas betimit dhe rikthimit në Shtëpinë e Bardhë, Presidenti Donald Trump filloi sërish procesin e tërheqjes së Shteteve të Bashkuara nga Organizata Botërore e Shëndetësisë.

    Kjo është hera e dytë që ai e bën këtë në më pak se pesë vjet.

    Shumë shkencëtarë druhen se një gjë e tillë mund të dëmtojë përparimin e shënuar në luftën ndaj sëmundjeve si SIDA, malaria dhe tuberkulozi, për të cilat është punuar për dekada të tëra.

    Po kështu ekziston shqetësimi se tërheqja nga OBSH-ja mund të dobësojë mbrojtjen e botës kundër viruseve të reja që mund të shkaktojnë pandemi.

    Kur Joe Biden mori detyrën si president, ai i bllokoi menjëherë përpjekjen e zotit Trump për të nxjerrë SHBA-në nga organizata.

    I pyetur mbi arsyet e këtij vendimi, teksa nënshkruante urdhrin ekzekutiv, Presidenti Trump tha se OBSH-ja ka detyruar SHBA-në të përballojë një barrë të padrejtë financiare:

    “Kinezët paguanin 39 milionë dollarë, ne paguanim 500 milionë. Më duket pak e padrejtë. Kur unë u largova, ata më ofruan të kthehesha për 39 milionë. Pra në teori mund të paguhet më pak se kaq. Dhe kur Biden u rikthye, u rikthye për 500 milionë. Ai e dinte që mund të ishte kthyer për 39 milionë dollarë, pasi ata na donin ne me patjetër”.

    I pyetur nëse e vlerësonte si të rëndësishëm rolin e OBSH-së si koordinator i përgjigjes globale ndaj emergjencave shëndetësore, zoti Trump u përgjigj se po, por ai shtoi se kjo gjë nuk mund të ndodhë duke rrjepur një vend si SHBA-të.

    Duke iu përgjigjur deklaratave të Presidentit Trump, zëdhënësi i Organizatës Botërore të Shëndetësisë, Tarik Jashareviq, bëri thirrje për negociata.

    “Shpresojmë që Shtetet e Bashkuara do ta rishqyrtojnë vendimin dhe presim me padurim angazhimin në dialog konstruktiv për të ruajtur partneritetin me OBSH-në”, tha ai.

    Komisioni Evropian i bëri gjithashtu thirrje Presidentit Trump për të gjetur një zgjidhje.

    “Sa i përket efektivitetit të OBSH-së, ka gjithmonë hapësirë për përmirësim, por ne do të donim të angazhoheshim në një reformë të mundshme të OBSH-së”.

    Vendimi i Presidentit Trump nënkupton ndalim të fondeve të reja që qeveria amerikane i dërgon organizatës, si dhe tërheqjen dhe e caktimin në detyra të tjera të personelit federal dhe kontraktorëve që punojnë me OBSH-në.

    Kent Bus, i specializuar në politika shëndetësore parashikon sfida ligjore pas vendimit të Uashingtonit. Ai thotë se pakënaqësia e zotit Trump ndaj OBSH-në nuk lidhet vetëm me financimin, por dhe me atë se kush e kontrollon agjencinë.

    Programet më të rrezikuara janë ato që lidhen me poliomielitit, imunizimet, SIDË-s, sigurisë shëndetësore globale, malarien, si dhe ato që kanë të bëjnë me shëndetin e nënës dhe fëmijës.

    Por sipas zotit Buse, dëmi shkon shumë përtej programeve individuale, duke rezultuar në humbjen e një grupi të çmuar ekspertësh.

    “Shkon përtej ndikimit tek programet individuale dhe kjo për shkak të natyrës së organizatës. Është cilësisht ndryshe nga çdo organizatë tjetër shëndetësore globale. Ajo sjell ekspertë nga e gjithë bota që janë në dijeni të provave më të mira laboratorike në dispozicion”, shpjegon ai.

    Por zoti Buse, i jep të drejtë zotit Trump -në një pikë:

    “Trump ka të drejtë kur thotë se sistemi shëndetësor global dhe jo vetëm Organizata Botërore e Shëndetësisë ka një varësi shumë të pashëndetshme tek një vend dhe këto janë Shtetet e Bashkuara, dhe sipas përkufizimit ky nuk është multilateralizëm. Të gjitha vendet e grupit të BRIC-ut, përfshirë dhe ato të përfshira rishtazi, si Afrika e Jugut, mund dhe duhet të mbajnë mbi supe një barrë më të madhe financiare të diplomacisë dhe sigurisë globale shëndetësore. Dhe mendoj gjithashtu se duhet parë edhe në drejtim të vendeve të Gjirit, nuk është vetëm Kina që po rrjep botën e po i merr gjërat badihava”, shton ai.

    Nëpërmjet urdhrit ekzekutiv të Presidentit Trump u bëhet thirrje zyrtarëve që “të identifikojnë partnerë të besueshëm dhe transparentë si brenda Shteteve të Bashkuara dhe jashtë për të marrë përsipër programet që zbatohen nga OBSH-ja. Por zoti Buse thotë se krijimi i një alternative tjetër nuk është zgjidhje, veçanërisht në aspektin afat të shkurtër.

    Po kështu në urdhrin ekzekutiv thuhet se SHBA-të po tërhiqen “për shkak të keqpërdorimit që OBSH-ja i bëri pandemisë se COVID-19 që u shfaq nga Wuhan të Kinës si dhe krizave të tjera globale shëndetësore”. Në të përmendet “dështimi i agjencisë për të miratuar me urgjencë reformat e nevojshme si dhe “paaftësia e saj” për të dëshmuar pavarësi nga ndikimi i papërshtatshëm politik i vendeve anëtare të OBSH-së”.

    Organizata bëri disa gabime të kushtueshme gjatë pandemisë, mes tyre këshillimi i njerëzve që të mos vendosnin maska si dhe deklaratat se COVID-19 nuk përhapej nëpërmjet ajrit. Agjencia e pranoi zyrtarisht vetëm vitin e kaluar se virusi është përhapur nëpërmjet ajrit.

    Gjatë përpjekjeve për të ndaluar përhapjen e koronavirusit, OBSH-ja u përball gjithashtu me skandalin më të madh të abuzimit seksual në historinë e saj. Mediat zbuluan se me dhjetëra gra kongoleze ishin ngacmuar ose dhunuar seksualisht nga punonjës të shëndetësisë të përfshirë në programet për kontrollin e Ebolës.

    Agjencia e lajmeve ‘AP’ zbuloi se menaxherë të lartë të organizatës ishin informuar për disa raste të abuzimit seksual kur ato ndodhën në vitin 2019, por bënë pak për t’i ndaluar ato apo ndëshkuar autorët./VOA

  • Ngrihen akuza për rebelim ndaj presidentit të shkarkuar koreano-jugor Yoon

    Prokuroria ngriti zyrtarisht akuza të dielën ndaj Presidentit të shkarkuar të Koresë së Jugut, Yoon Suk Yeol lidhur me vendimin e tij për shpalljen e gjendjes së jashtëzakonshme në 3 dhjetor, njoftuan avokatët e tij dhe partia kryesore opozitare.

    Ndaj tij u ngritën akuza për rebelim, njoftuan mediat vendase. Nëse shpallet fajtor, për akuzat e ngritura ndaj tij parashikohet burgim për jetë ose dënim me vdekje, njoftoi agjencia e lajmeve Associated Press.

    Përfaqësuesit ligjor të zotit Yoon e kritikuan ngritjen e akuzës si “vendimin më të keq” që mund të merrte prokuroria, ndërsa opozita e mirëpriti vendimin. Akuzat janë të lidhura me vendimin e zotit Yoon për shpalljen e gjendjes së jashtëzakonshme, sipas së cilit kërkohej ndalim i aktiviteti parlamentar dhe politik, si dhe kontroll i medias.

    Vendimi i tij i hapi udhën një periudhe të trazuar politike në Korenë e Jugut. Shpallja e gjendjes së jashtëzakonshme u shfuqizua shpejt nga ligjvënësit, të cilët më vonë votuan për shkarkimin e tij, duke pezulluar kompetencat presidenciale.

    Zoti Yoon u arrestua në 15 janar. Përmes një deklarate të lëshuar sot, avokatët e tij i kërkuan prokurorisë lirimin e menjëhershëm të Presidentit të shkarkuar./VOA

  • Çfarë është Komisioni Presidencial për Drejtësi Tranzicionale?

    Presidenca e Kosovës njoftoi më 25 janar se presidentja Vjosa Osmani është duke punuar për ta themeluar Komisionin Presidencial për Drejtësi Tranzicionale.

    Me gjithë iniciativat në të kaluarën, Kosovës i ka munguar një komision i tillë për zbardhjen e së vërtetës dhe fakteve për luftën edhe 25 vjet pas përfundimit të saj, sipas Bekim Blakajt nga Fondi për të Drejtën Humanitare në Kosovë.

    Osmani u takua më 25 janar me disa nga shefat e misioneve diplomatike dhe përfaqësues të organizatave ndërkombëtare në Kosovë, të cilët janë të angazhuar në fushën e drejtësisë, dhe pritet të takohet edhe me përfaqësues të tjerë nga organizatat përfaqësuese të viktimave, shoqërisë civile dhe komunitetit ndërkombëtar, për ta finalizuar fillimit sa më të shpejtë të punës së këtij komisioni, sipas njoftimit.

    Nisma për themelimin i këtij komisioni buron nga Strategjia për Drejtësi Tranzicionale e Kosovës, sipas Presidencës.

    Çka është ky komision?

    Qeveria e Kosovës e miratoi vitin e kaluar Strategjinë për Drejtësi Tranzicionale dhe ndër synimet e strategjisë është edhe themelimi i komisionit presidencial.

    Misioni i komisionit është t’i dokumentojë dhe t’i vërtetojë faktet për shkeljet e të drejtave të njeriut në të kaluarën, ta rivendosë dinjitetin e viktimave, ta rrisë vetëdijesimin dhe të kontribuojë në transformimin shoqëror. Ai ka mandat specifik dhe në përfundim të tij duhet ta nxjerrë një raport mbi gjetjet, thuhet në dokumentin e strategjisë.

    Blakaj tha se Kosova ende nuk ka ndonjë raport zyrtar për krimet që kanë ndodhur gjatë luftës dhe mbi dëmet e shkaktuara.

    “Në përgjithësi, mendoj se në Kosovë nuk është bërë sa duhet në fushën e drejtësisë tranzicionale. Kanë kaluar 25 vjet nga përfundimi i luftës dhe asnjëra nga shtyllat nuk është zbatuar në mënyrën e duhur. E drejta e viktimave në drejtësi nuk është realizuar”, tha Blakaj për Radion Evropa e Lirë.

    Edhe një çerekshekull pas përfundimit të luftës, shumë çështje që burojnë nga konflikti ende nuk janë zgjidhur, përfshirë mosndëshkueshmëria për krime lufte, personat e zhdukur që nuk janë gjetur ende, shkeljet e pandëshkuara të të drejtave të njeriut dhe ndarjet etnike.

    Sipas të dhënave të Fondit për të Drejtën Humanitare në Kosovë – i cili vëzhgon gjykimet për krime lufte para gjykatave vendore dhe atyre ndërkombëtar – për 25 vjet janë dënuar rreth 80-85 persona me aktgjykim të plotfuqishëm për krime të kryera në Kosovë gjatë luftës.

    Gjatë luftës së viteve 1998 dhe 1999 në Kosovë u vranë më shumë se 13.000 civilë, kryesisht shqiptarë. Sipas Kryqit të Kuq, në Kosovë janë ende 1.612 persona të pagjetur nga lufta.

    Sipas Blakajt në fushën e zbardhjes së të vërtetës është bërë edhe më pak.

    “Nuk ka pasur institucion shtetëror deri vitin e kaluar, i cili ka qenë kompetent për t’i mbledhur dhe zyrtarisht faktet. Instituti i kaluar nuk ka dhënë kurrfarë rezultati”, tha ai.

    Instituti për hulumtimin e krimeve të luftës ishte krijuar për herë të parë në vitin 2011, megjithatë, ai nuk kishte funksionuar siç duhet dhe i njëjti ishte mbyllur në vitin 2018, kur në krye të Qeverisë ishte Ramush Haradinaj.

    Më pas kryeministri Albin Kurti e themeloi Institutin për Hulumtimin dhe Dokumentimin e Krimeve të Kryera Gjatë Luftës në Kosovë, i cili hyri në fuqi në korrik 2023.

    Më 2017, presidenti i atëhershëm i Kosovës, Hashim Thaçi, e inicioi idenë e Komisionit të së Vërtetës dhe Pajtimit. Megjithatë, nisma nuk u realizua pasi Thaçi u dërgua në Hagë në vitin 2021 për t’u gjykuar për dyshimet për krime lufte dhe krime kundër njerëzimit.

    Kush do të jetë i përfshirë?

    Sipas dokumentit të strategjisë, Komisioni Presidencial do t’u japë mundësi të gjitha palëve të prekura nga lufta që të angazhohen drejtpërdrejt dhe gjerësisht në mbledhjen e të dhënave për përvojat e tyre.

    Komisioni do të ofrojë programe të informimit ose vetëdijesimit dhe mbajtjes së dëgjimeve publike për një sërë çështjesh kyçe, duke i lejuar viktimat nga të gjitha komunitetet e prekura t’i ndajnë rrëfimet e tyre me kombin, sipas dokumentit të strategjisë.

    Blakaj theksoi se është e rëndësishme që Komisioni Presidencial të jetë gjithëpërfshirës dhe t’i përfshijë edhe pakicat tjera në Kosovë, në mënyrë që puna e tij të cilësohet e mirëfilltë.

    “Nuk do të ishte e dëshirueshme që komisioni të jetë njëkombësi, që të mos i konsultojë komunitetet e tjera, si serbët dhe romët, etj. Për të qenë i suksesshëm një komision i tillë, duhet t’i marrë parasysh interesat e të gjitha palëve. Nëse nuk ndodh kjo, atëherë raporti përfundimtar i këtij komisioni mund të jetë i papranueshëm nga ndonjë palë, e nëse ndodh kjo, ai mund të cilësohet si komision i dështuar”, tha ai.

    Çfarë është drejtësia tranzicionale?

    Drejtësia tranzicionale shkon shumë përtej sallës së gjyqit, sepse qëllimi i saj thelbësor është ndërtimi i demokracive të qëndrueshme dhe paqësore përmes përpjekjeve për të vërtetën dhe pajtimin, sipas Qendrës Ndërkombëtare për Drejtësi Tranzicionale.

    Drejtësia tranzicionale i referohet mënyrës se si kombet përballen me shkeljet e të drejtave të njeriut në të kaluarën brenda shoqërive në tranzicion dhe ajo është vendosur në qendër të përpjekjeve për demokratizim nga organizatat ndërkombëtare.

    Drejtësia tranzitore mund të funksionojë si një lehtësues efektiv i pajtimit dhe stabilizimit pas konfliktit.

    Sipas Qendrës Ndërkombëtare për Drejtësi Tranzicionale, synimet e drejtësisë tranzicionale përfshijnë: sjelljen para drejtësisë ata që janë përgjegjës për abuzime përmes ndjekjes penale dhe formave jogjyqësore të hetimit (si mekanizmat për kërkimin e së vërtetës); ofrimin e dëmshpërblimeve për viktimat dhe adresimin në një farë mase të nevojave të tyre; transformimin e sistemeve të sigurisë, duke i bërë ato përgjegjëse për shkeljet e kaluara dhe duke larguar abuzuesit e të drejtave të njeriut nga institucionet publike; dhe reformimin e institucioneve publike për të parandaluar përsëritjen e shkeljeve të kaluara./Radio Evropa e Lirë

  • Libani: Forcat izraelite kanë vrarë 11 persona dhe kanë plagosur mbi 80 të tjerë

    Forcat izraelite vranë 11 persona të vrarë dhe plagosën mbi 80 të tjerë, pasi hapën zjarr nga protestuesve në jug të Libanit, të cilët ishim mbledhur për të kërkuar tërheqjen e tyre sipas marrëveshjes për armëpushim.

    Zyrtarët libanezë thanë se mes viktimave ishin dy gra dhe një ushtar libanez. Protestuesit, disa prej të cilëve mbanin flamuj të grupit Hezbollah, u përpoqën të hynin në një sërë fshatrash në shenjë kundërshtie ndaj mostërheqjes së Izraelit nga jugu i Libanit, në përfundim të afatit 60 ditor që u ra dakord në marrëveshjen e armëpushimit që i dha fund luftës mes Izraelit dhe Hezbollahut në fund të nëntorit.

    Izraeli ka deklaruar se duhet të qëndrojë më gjatë në territor, për shkak se ushtria libaneze nuk është dislokuar në të gjitha zonat për t’u siguruar që grupi Hezbollah të vendoset sërish në territor.

    Ushtria libaneze thotë se nuk mund të dislokojë forcat e saj pa u tërhequr më parë trupat izraelite./VOA