Ballina

Autor: Kallxo

  • REL: Sorensen dhe Haavisto, kandidatët e vetëm për pasardhës të Lajçakut për dialogun

    Përfaqësuesja e lartë e Bashkimit Evropian (BE) për politikë të jashtme dhe siguri, Kaja Kallas, do të duhet të vendosë këto ditë në mes të dy kandidatëve për pasardhësin e Miroslav Lajçakut në postin të dërguarit të posaçëm të BE-së për dialogun mes Kosovës dhe Serbisë.

    Radio Evropa e Lirë mëson se diplomati nga Danimarka, Peter Sorensen, dhe ish-ministri i Jashtëm i Finlandës, Pekka Haavisto, janë të vetmit kandidatë të cilët janë paraqitur për këtë rol deri të premten e kaluar, kur edhe skadoi afati për dorëzimin e aplikimeve.

    Ndërkohë, në BE nuk japin ndonjë hollësi për këtë dhe vetëm konfirmojnë se “procesi i zgjedhjes është në vazhdim e sipër”.

    “Mandati i përfaqësuesit të lartë Miroslav Lajçak mbetet në fuqi deri në fund të janarit. Zgjedhja e pasardhësit të tij është momentalisht në vazhdim e sipër dhe në do të japim njoftime të reja me kohë”, ka thënë Annita Hipper, zëdhënëse e BE-së për politikë të jashtme dhe siguri.

    Nëse BE-ja dëshiron të sigurojë që të mos ketë vakum, atëherë procedura e caktimit të dërguarit të ri të posaçëm për dialogun, do të duhej të përmbyllej para fundit të këtij muaji, kur Lajçakut do t’i përfundojë mandati zyrtarisht.

    Por, përveç vendimit të përfaqësueses së lartë Kallas për emërimin e pasardhësit të Lajçakut, duhet të pajtohen edhe vendet anëtare të BE-së. Grupet punuese në Këshillin e BE-së janë duke u marr me këtë çështje tani.

    Burimet diplomatike në Bruksel i kanë thënë Radios Evropa e Lirë se, që të dy kandidatët, do të konsideroheshin si një zgjedhje e duhur, por mes tyre ka disa dallime.

    Këto burime thonë se, nëse Kallas do të vendose të ketë në atë postë një person me një peshë më të madhe politike, atëherë përparësi do të kishte ish-ministri i Jashtëm i Finlandës, Pekka Haavisto. Edhe në rastin kur Lajçak kur ishte zgjedhur në këtë postë para pesë vjetësh, si përparësi ishte përmendur fakti se ai kishte qenë ministër i Jashtëm i një vendi anëtar të bllokut.

    Por, në anën tjetër, thonë këto burime, nëse Kallas dëshiron që vetë të merret më shumë më procesin e dialogut në aspektin politikë, atëherë Sorensen konsiderohet si kandidat më i përshtatshëm, sepse ka shumë vite që punon në strukturat e Shërbimit të Vlerësimi të Jashtëm të BE-së (EEAS) dhe mbi vete do të merrte më shumë ndërmjetësimin në çështjet teknike në dialog.

    Burimet diplomatike nga vendet anëtare të BE-së vlerësojnë se Sorensen ka pak më shumë gjasa sesa Haavisto.

    Kush janë Peter Sorensen dhe Pekka Haavisto?

    Si Sorensen, ashtu edhe Haavisto kanë përvojë dhe njohuri rreth Ballkanit Perëndimor.

    Peter Sorensen nga Danimarka, ka më shumë përvojë diplomatike në strukturat e Bashkimit Evropian sesa karrierë politike në vendin e tij.

    Në Kosovë, Haavisto ka qenë nënkryetar i “Shtyllës IV” (Rindërtimi dhe Zhvillimi Ekonomik) të Misionit të Administratës së Përkohshme të Kombeve të Bashkuara në Kosovë (UNMIK), nga viti 2002 deri në vitin 2006, si dhe këshilltar i lartë i përfaqësuesit të Posaçëm të Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së në Kosovë nga viti 2001 deri më 2002.

    Ai ka mbi 15 vjet përvojë në rajonin e Ballkanit Perëndimor.

    Gjatë karrierës së tij diplomatike në BE, Sorensen ka shërbyer si përfaqësues i posaçëm i BE-së për Bosnje e Hercegovinë dhe shef i zyrës së BE-së në Sarajevë, ndërsa ka qenë edhe përfaqësues special i përfaqësuesit të lartë të BE-së në Serbi. Në rajonin e Ballkanit ka punuar edhe në misionin e OSBE-së në Kroaci.

    Po ashtu ka qenë edhe shef i delegacionit të Bashkimit Evropian në Shkup.

    Ai aktualisht është këshilltar në EEAS për diplomaci digjitale.

    Në anën tjetër, Pekka Haavisto ka qenë ministër i jashtëm i Finlandës. Në atë cilësi ai e kishte vizituar edhe Kosovën edhe Serbinë.

    Haavisto ka mbështetur fuqishëm procesin e dialogut dhe ka kritikuar Serbinë për lobimin kundër njohjes së pavarësisë së Kosovës, ndërsa Kosovën e ka kritikuar kur kishte vendosur tarifa ndaj importit të mallrave nga Serbia vite më parë.

    Si ministër i Jashtëm i Finlandës, Haavisto ka qenë mbështetës i madh i procesit të zgjerimit të BE-së dhe avancimit të raporteve me vendet e Ballkanit Perëndimor.

    Haavisto, në kohën e pas luftës në Kosovë, ka punuar edhe në strukturat a Administratës së UNMIKU-ut, që janë marrë me pasojat ekologjike pas luftës. Ai ka garuar tri herë në zgjedhjet për president të Finlandës. Gjithmonë ka përfunduar në pozitën e dytë. Haavisto në karrierën e tij politike ka qenë edhe ministër i Mjedisit i Finlandës.

    Roli i të dërguarit të posaçëm

    Burimet diplomatike të BE-së thonë se pritet që pasardhësi i Lajçakut të jetë vetëm i dërguar i posaçëm për dialog mes Kosovës dhe Serbisë dhe të mos ketë detyrime tjera lidhur me rajonin e Ballkanit Perëndimor.

    Lajçak në titullin e tij ka edhe detyrat për “çështje tjera rajonale” përveç angazhimit si lehtësues në dialogun mes Kosovës dhe Serbisë.

    Për këtë rol më herët është përmendur edhe emri i ish-presidentit dhe ish-kryeministrit të Sllovenisë, Borut Pahor.

    Pahor gjatë verës vet e kishte konfirmuar se ishte i interesuar për këtë postë dhe e kishte edhe mbështetjen e Qeverisë së vendimit të tij. Por, ai njoftoi të premten se ai nuk do të garonte për të dërguar të posaçëm të BE-së për dialogun Kosovë-Serbi, pasi ka kuptuar se kërkohet më shumë një nivel diplomatikë sesa politikë.

    Dialogu mes Kosovës dhe Serbisë është duke u zhvilluar me lehtësimin e Bashkimit Evropian për më shumë se 13 vjet.

    BE-ja vazhdon të ngul këmbë se zbatimi i të gjitha marrëveshjeve të arritura deri tani është detyrim për Kosovën dhe Serbinë, dhe se ky mbetet edhe kusht për avancimin e tyre në procesin e integrimeve evropian.

    Burimet diplomatike në BE thonë se ky qëndrim i BE-së nuk do të ndryshojë as në të ardhmen, pa marrë parasysh se kush do të jetë lehtësues në dialog./ REL

  • Vdes lideri i së djathtës ekstreme në Francë, Jean-Marie Le Pen

    Jean-Marie Le Pen, themeluesi i partisë së ekstremit të djathtë në Francë, Fronti Kombëtar – i cili njihej për retorikën e ashpër kundër imigracionit dhe multikulturalizmit – ka vdekur të martën në moshën 96-vjeçare.

    Le Pen, i cili ndodhej prej javësh nën kujdes shëndetësor, vdiq të martën “i rrethuar nga më të dashurit e vet”, tha familja e tij.

    Le Pen, një mohues i Holokaustit dhe kundërshtar i zëshëm i imigracionit, racës dhe gjinisë, e themeloi partinë e ekstremit të djathtë në vitin 1972.

    Në vitin 2002, ai shkoi në balotazh në zgjedhjet presidenciale ku humbi ndaj Jacques Chirac.

    Vajza e tij, Marine Le Pen, e përjashtoi atë nga partia dhe ia ndryshoi emrin partisë së tij Fronti Kombëtar në Tubimi Kombëtar, duke e bërë atë njërën prej forcave më të fuqishme politike në vend teksa e distancoi veten nga imazhi ekstremist i babait të vet.

    Jordan Bardella, presidenti i partisë Tubimit Kombëtar, siç njihet tani kjo parti, konfirmoi vdekjen e Jean-Marie Le Pen në një postim në platformën sociale X të martën.

    Nderimet e ngrohta dhe pazakonta të Bardellas nënvizojnë të kaluarën polemike të Le Penit, duke përfshirë lidhjet e tij me Luftën e Algjerisë. Ai e përshkroi Le Penin si një “mbrojtës të popullit” që “gjithmonë i shërbeu Francës” dhe shprehu ngushëllimet e tij për familjen, përfshirë të bijën, Marine Le Pen.

    Me gjithë përjashtimin e tij nga partia në vitin 2015, trashëgimia përçarëse e Jean-Marie Le Pen vazhdon të ketë ndikim, duke shënuar dekada të historisë politike franceze dhe duke formësuar trajektoren e së djathtës ekstreme.

    Jean-Marie Le Pen, i dënuar disa herë për antisemitizëm dhe i akuzuar rregullisht për ksenofobi dhe racizëm, mbrohej shpesh duke pretenduar se ishte thjesht një patriot që mbronte identitetin e “Francës së përjetshme”.

    Kohët e fundit, Le Pen u përjashtua nga ndjekja penale për arsye shëndetësore në një gjyq të profilit të lartë që filloi në shtator, ku partia e tij dyshohej për përvetësim të fondeve të Parlamentit Evropian. Autoritetet gjyqësore franceze e vendosën Le Penin nën kujdestari ligjore në shkurt, me kërkesë të familjes së tij, pasi gjendja e tij shëndetësore u përkeqësua, raportuan mediat franceze.

    Ai kishte qenë me shëndet të dobët për një kohë të gjatë.

    Le Pen u dënua në vitin 1990 për një deklaratë të bërë në radio në vitin 1987, ku ai i quajti dhomat naziste të gazit “thjesht një detaj në historinë e Luftës së Dytë Botërore”./ REL

  • A ka pasur heqja e dinarit “efekt pozitiv” në sistemin financiar të Kosovës?

    Rregullorja e Bankës Qendrore të Kosovës që transaksionet financiare të kryhen vetëm në euro, nuk e ka arritur qëllimin e saj, pasi valuta e Serbisë, dinari ende qarkullon në zonat serbe në Kosovë dhe të ardhurat nga buxheti i Serbisë nuk konvertohen në euro, thotë për Radion Evropa e Lirë (REL) profesori i ekonomisë në Universitetin e Prishtinës, Mejdi Bektashi.

    “Kjo rregullore ishte një vendim i nxituar. Një vendim politik i kësaj Qeverie”, mendon ai dhe shton se çështja e heqjes së dinarit duhej të zgjidhej nëpërmjet dialogut për normalizimin e marrëdhënieve midis Kosovës dhe Serbisë, i ndërmjetësuar nga Bashkimi Evropian.

    Bektashi thekson se edhe pas një viti nga miratimi i rregullores, nuk ekziston një marrëveshje për transferimin e parave që do t’i siguronte Bankës Qendrore të Kosovës qasje në këto fonde.

    Guvernatori i Bankës Qendrore të Kosovës (BQK), Ahmet Ismaili, duke e komentuar këtë rregullore në konferencën vjetore në fund të dhjetorit, tha se ajo ka pasur një “efekt pozitiv” në të gjithë sektorin financiar, duke sjellë “unifikimin e sektorit dhe ndërprerjen e financimeve të paligjshme”.

    Rregullorja, e cila ndalon pagesat me valuta të tjera pos euros – rrjedhimisht edhe me dinarë – u miratua në fund të dhjetorit 2023 dhe hyri në fuqi më 1 shkurt 2024.

    Pjesëtarët e komunitetit serb, të cilët marrin të ardhura të ndryshme nga buxheti i Serbisë në dinarë, reaguan ashpër ndaj kësaj rregulloreje, ndërsa ajo u kritikua edhe nga komuniteti ndërkombëtar me arsyetimin se mund të ketë pasoja negative për komunitetet pakicë.

    Profesor Bektashi thotë se e vetmja gjë që ka ndryshuar gjatë këtij viti është se qytetarët e Kosovës nga komuniteti serb duhet të shkojnë në Serbi për t’i marrë të ardhurat e tyre në dinarë.

    “Periudha e tranzicionit duhej të kishte një kuptim, që Banka Qendrore e Kosovës dhe Banka Popullore e Serbisë të arrinin një marrëveshje për konvertimin e dinarit në euro dhe të sigurohej qarkullimi i parave për pensionistët dhe të tjerët që marrin të ardhura në dinarë”, konsideron Bektashi.

    Banka Popullore e Serbisë ka insistuar që çështja e dinarit të diskutohet në kuadër të dialogut, gjë që Kosova përgjithësisht e ka refuzuar, duke argumentuar se kjo është çështje e brendshme.

     

    Cila është gjendja reale në terren?

    Petar nga Mitrovica e Veriut është punëtor i një prej institucioneve të mbyllura, që funksiononin sipas sistemit serb, të cilat Kosova i ka mbyllur me arsyetimin se “funksiononin në mënyrë të paligjshme”.

    Në një bisedë për Radion Evropa e Lirë, Petari thotë se aktualisht nuk shkon në punë, porse pagën e merr rregullisht.

    “Paga më transferohet në një llogari që është në dinarë. Ndoshta edhe kjo duhej të zgjidhej, që paga të konvertohej disi dhe ta merrnim normalisht në euro në Kosovë, përmes bankave si NLB Banka ose Raiffeisen Banka, që ndodhen në qytetin tonë”, thotë ky qytetar.

    Ai vëren se “asnjëra palë nuk dëshiron t’i kushtojë vëmendje popullit që po kalon nëpër vështirësi”.

    Banka Qendrore e Kosovës ka pohuar se heqja e transaksioneve financiare në dinarë nuk e ndalon pagesën e të ardhurave nga buxheti i Serbisë, por ato duhet të jenë ekskluzivisht në euro, për të mundësuar qasjen në rrjedhën e parasë.

    Megjithatë, deri më sot, këto të ardhura kanë mbetur në dinarë. Gjithashtu, në disa zona serbe – kryesisht në komunat në veri – dinari vazhdon të qarkullojë si mjet pagese në objektet tregtare.

    Beogradi zyrtar refuzon t’i mbyllë institucionet e veta në Kosovë, dhe disa prej tyre janë transferuar në vendet kufitare në Serbi. Aty janë vendosur edhe bankomatë, prej nga qytetarët e Kosovës tërheqin të ardhurat e tyre në dinarë.

    “Për dinarë, në Serbi”

    Radomiri nga Leposaviqi thotë se tani, “si zakonisht”, i tërheq të ardhurat e tij në dinarë në Rashkë, një qytet kufitar në Serbi, rreth 30 kilometra larg kësaj komune me shumicë serbe në veri të Kosovës.

    “Zakonisht shkojmë atje (në Rashkë) dhe blejmë edhe produkte serbe që këtu (në Kosovë) ishin të ndaluara për një periudhë. Jemi mësuar të paguajmë edhe me kartelë… në përgjithësi, nuk është shumë e thjeshtë, por po përshtatemi”, thotë ai.

    Ai vë në dukje se në pikat kufitare krijohen radhë të gjata gjatë kohës kur bëhen pagesat nga buxheti i Serbisë, dhe shpesh ndodh të presin për disa orë për të kaluar nga Kosova në Serbi ose anasjelltas.

    “Duhet të armatosesh me durim, sepse krijohen turma të mëdha kur bëhet pagesa e pensioneve ose ndonjë e ardhur tjetër. Në familje kam dy pensionistë (prindërit), i kam çuar në Rashkë, por tani kam marrë një autorizim dhe ua tërheq pensionet vetë”, tregon Radomiri.

    Miloradi nga Graçanica, një komunë me shumicë serbe pranë Prishtinës, deri në heqjen e dinarit e merrte pensionin me çek, pra paratë i jepeshin në sportelin e Postës që funksiononte në sistemin serb ose i dërgoheshin në adresën e shtëpisë nga postieri.

    Ai shpjegon se në muajt e parë pas ndalimit të përdorimit të dinarit, shkonte çdo muaj në Serbi për ta tërhequr pensionin, por më pas ka hapur një llogari në bankën e Kursimores së Postës serbe , ku i transferohen paratë.

    Tani, siç thotë, kartën bankare ua jep fëmijëve të tij, të cilët e tërheqin pensionin e tij në Serbi.

    Çdo vit Serbia ndan miliona euro për pagesën e të ardhurave për serbët në Kosovë.

    Përveç pagave dhe pensioneve, aty përfshihen edhe ndihmat financiare si asistenca sociale, shtesat për fëmijë dhe të ngjashme.

    Në fund të tetorit të vitit 2024, Qeveria e Serbisë shpalli territorin e Kosovës si “zonë të mbrojtjes së veçantë sociale”, gjë që parashikon ndihmë shtesë financiare për të papunët, pensionistët dhe fëmijët./ REL

  • Vlorë: Regjistrohen rastet e para të gripit të shpendëve

    Analizat laboratorike kanë konfirmuar tre rastet e para të gripit të shpendëve në qytetin e Vlorës, njoftoi Shërbimi Veterinar Shtetëror vendor.

    Drejtuesi i këtij shërbimi, Adila Kojdheli i tha Zërti të Amerikës se tre mostrat e dërguara për analiza nga tre shpendë të egër të gjetur të ngordhur në Plazhin e Vjetër të Vlorës dy ditë më parë rezultuan pozitiv me gripin e shpendëve.

    Zoti Kojdheli tha se pas shfaqjes së rasteve të para të gripit të shpendëve shërbimi veterinar do të monitoronte një hapësirë prej 10 kilometrash, për të gjurmuar raste të tjera të mundshme.

    Sipas tij, fermat e vogla familjare të shpendëve po orientoheshin të merrnin masa parandaluese ndërsa 4 stabilimente të shpendëve në këtë zonë pritet të zbatojnë protokolle mbrojtëse, përfshirë edhe hyrjen e kontrolluar të njerëzve.

    Zyrtari vendor i shërbimit veterinar tha se gjatë vitit 2024 nuk ishin shfaqur raste të gripit të shpendëve ndërsa në vitin 2022 ishin evidentuar disa vatra.

    Shpendët e egër të ujit janë mbartës dhe paraqesin rrezik përhapjeje nëse jetojnë bashkarisht me ekonomitë e vogla familjare, tha kreu i shërbimit veterinar të Vlorës, Adila Kojdheli.

    Sipas veterinerëve gripi i shpendëve është një sëmundje infektive e fshehur tek shpendët e egër, por që shfaqet si epidemi te shpendët e oborreve dhe të komplekset e mëdha të mbarështimit të shpendëve.

    Këto ditë në plazhin e vjetër në qytetin e Vlorës, u evidentuan nga qytetarët shpendë të ngordhura ndërsa disa grupe veterinerësh morën mostrat për të kryer analizat.

    Laguna e Nartës dhe Grykëderdhja e Vjosës, afër qytetit të Vlorës, janë nga zonat me numrin më të madh të shpendëve të egër të ujit në Shqipëri dhe pritet që monitorimet e specialistëve veterinarë dhe analizat të përcaktojnë përmsat e shfaqjes së gripit të shpendëve.

    Gripi i shpendëve është një infeksion viral që mund të infektojë jo vetëm zogjtë, por edhe njerëzit dhe kafshët e tjera./VOA

  • SHBA-ja raporton rastin e parë të vdekjes nga gripi i shpezëve

    Një person në Luiziana, i cili ishte shtruar në spital me simptoma të rënda respiratore, ka vdekur të hënën, duke u bërë personi i parë që vdes nga gripi i shpezëve në Shtetet e Bashkuara.

    Zyrtarët shëndetësorë në këtë shtet njoftuan për vdekjen e këtij personi të hënën, ndërsa Qendra për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve konfirmoi se ky është rasti i parë i vdekjes nga gripi i shpezëve.

    Zyrtarët shëndetësorë kanë thënë se personi ishte mbi 65-vjeçar, kishte probleme të mëparshme shëndetësore dhe kishte qenë në kontakt me shpezë të sëmurë dhe të vdekur në një tufë shpendësh në oborrin e tij. Ata gjithashtu thanë se analiza gjenetike tregoi se virusi i gripit të shpezëve kishte pësuar mutacion brenda pacientit, çka mund të ketë çuar në një sëmundje më të rëndë.

    Ata nuk kanë dhënë hollësi të tjerë rreth këtij personi.

    Që nga muaji mars, janë raportuar 66 infeksione të konfirmuara me gripin e shpezëve në SHBA, por sëmundjet e mëparshme kanë qenë të lehta dhe shumica e rasteve janë zbuluar mes punonjësve të fermave të ekspozuar ndaj shpezëve të sëmura ose lopëve të qumështit.

    Një vdekje nga gripi i shpezëve nuk ishte e papritur, thanë ekspertët e virusit. Ka pasur më shumë se 950 infeksione të konfirmuara me gripin e shpezëve në mbarë botën që nga viti 2003, dhe më shumë se 460 nga këta njerëz kanë vdekur, sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë.

    Virusi i gripit të shpezëve “është një kërcënim serioz dhe historikisht ka qenë një virus vdekjeprurës”, tha Jennifer Nuzzo, drejtoreshë e Qendrës për Pandemitë në Shkollën e Shëndetit Publik në Universitetin Broën.

    Në një komunikatë, zyrtarët e përshkruan vdekjen në Luiziana si tragjike, por gjithashtu thanë se “nuk ka ndryshime virologjike shqetësuese që po përhapen aktivisht te shpezët e egra, shpezët e fermave ose lopët që do të rrisnin rrezikun për shëndetin e njeriut”.

    Në dy nga rastet e fundit në SHBA – një i rritur në Misuri dhe një fëmijë në Kaliforni – zyrtarët shëndetësorë nuk kanë arritur të përcaktojnë se si ata e morën virusin. Origjina e infeksionit të personit në Luiziana nuk është konsideruar mister. Por, ky ishte rasti i parë i infektimit të njeriut në SHBA që lidhet me ekspozimin ndaj shpezëve në oborr, sipas tyre.

    Gripi i shpezëve H5N1 përhapet gjerësisht te shpezët e egra, shpezët e fermave, lopët dhe kafshë të tjera. Prania e tij e madhe në mjedis rrit mundësinë që njerëzit të ekspozohen dhe potencialisht të infektohen, kanë thënë zyrtarët.

    Zyrtarët vazhdojnë të këshillojnë ata që kanë kontakt me shpezë të sëmura ose të vdekura, të marrin masa paraprake, përfshirë përdorimin e mbrojtjes respiratore dhe syze mbrojtëse dhe doreza kur trajtojnë shpezët.