Një zyrtar policor është sulmuar fizikisht nga 5 persona të mërkurën, më 29.01.2025, në Pejë, derisa ka qenë jashtë detyrës zyrtare.
Sipas njoftimit, polici derisa ka qenë nën shoqërimin e një personi tjetër duke rregulluar automjetin është sulmuar nga pesë të dyshuar, ku njëri prej të dyshuarve kishte shtënë me armë zjarri në vendin e ngjarjes.
Viktima nuk ka pranuar tretman mjekësor, ndërsa njëri nga të dyshuarit ka pranuar trajtim mjekësor, pasi që ishte sulmuar me mjete të forta nga katër të dyshuarit e tjerë.
“I njëjti është paraqitur në Stacionin Policor dhe gjatë kontrollit është gjetur dhe sekuestruar një armë pistoletë. Pas intervistimit, me vendim të Prokurorit, i dyshuari është liruar në procedurë të rregullt. Ndërsa, katër të dyshuarit e tjerë gjenden në arrati.” – thuhet në njoftimin e Policisë së Kosovës.
Policia e Kosovës ka bërë të ditur se në tri raste të ndryshme janë raportuar tre persona të zhdukur: dy prej të cilëve të mitur.
Sipas Policisë së Kosovës, më 29.01.2025, një person ka raportuar se djali i tij i mitur që nga data 22.01.2025 ka dalë nga shtëpia dhe nuk dihet për vendndodhjen e tij. Rasti vazhdon të jetë duke u hetuar.
Në Kaçanik një shtetas i Maqedonisë së Veriut me banim në Ferizaj ka raportuar se vajza e tij e mitur që nga data 27.01.2025 ka dalë nga shtëpia dhe nuk dihet për vendndodhjen e saj. Rasti vazhdon të jetë nën hetime.
Ndërsa, në fshatin Pleshin të Ferizajt, një grua ka raportuar se djali i saj ka dalë nga shtëpia më 22.01.2025 dhe gjithashtu edhe për të nuk dihet vendndodhja. Gjithashtu, rasti vazhdon të jetë nën hetime.
Një rast i rrallë ka ndodhur në tenderin “Furnizimi, implementimi dhe mirëmbajtja e Sistemit Packs dhe RIS të SISH”, në vlerë 3.8 milionë euro, në Ministrinë e Shëndetësisë.
Nëpër tenderë në institucione publike Kompanitë apo Konzorciumet aplikojnë me emrat e Kompanive që janë bërë bashkë, ndërsa në tenderin 3.8 milionë euro të MSH-së nuk kishte ndodhur një gjë e tillë. Njëri nga Konzorciumet nuk kishte aplikuar me emrat e tri Kompanive, që ishin pjesë e këtij Konzorciumi “Novus” & “Sorsiks International Dooel” & “Sorsix PTY Limited”, por ishte identifikuar me emërtimin “Pacs & Workflow System”.
Edhe te përgjigjet në kërkesat për rishqyrtim të publikuara në faqen E-prokurimi nga Ministria e Shëndetësisë dhe te Vendimi i MSH-së për anulim të tenderit, ky Konzorcium është identifikuar me emërtimin “Pacs & Workflow System”.
Se kush “fshihet” pas këtij emërtimi është zbuluar kur Ministria e Shëndetësisë e kishte anuluar tenderin – duke i shpallur të papërgjegjshëm ofertuesit dhe Konzorciumi i përbërë nga “Novus” & “Sorsiks International Dooel” & “Sorsix PTY Limited” ishin ankuar në Gjykatën e Tenderëve.
Ankesa në Gjykatën e Tenderëve nga ky Konzorcium është deponuar në emër të Kompanisë lidere të këtij Konzorciumi, “Novus”.
“Është hera e parë që një grup i Operatorëve Ekonomikë identifikohet në këtë formë”
Udhëheqësi i Prokurimit në Ministrinë e Shëndetësisë, Berat Marmullaku ka thënë se është hera e parë që një grup i Operatorëve identifikohet në këtë formë.
“Megjithatë duke marrë parasysh se është hera e parë që një grup i Operatorëve Ekonomikë identifikohet në këtë formë dhe Sistemi ia lejon këtë mundësi, rasti do të trajtohet sipas dispozitave ligjore pas pranimit të Vendimit të OSHP-së.” – ka deklaruar Marmullaku.
Ai më tej ka thënë se nuk është gjetur ndonjë dispozitë ligjore, që e rregullon këtë çështje.
“Procesverbali i hapjes së ofertave gjenerohet nga Sistemi, me të dhënat siç ofertojnë Operatorët Ekonomikë dhe në të rast siç ka ofertuar Operatori Ekonomik është gjeneruar procesverbali dhe Sistemi i përcjell të dhënat deri në fund të procedurës në atë formë. Është hera e parë që një grup i Operatorëve Ekonomikë identifikohet në këtë formë dhe sipas Rregullores së Prokurimit, Neni 26, nuk kemi gjetur ndonjë Dispozitë që e rregullon këtë aspekt dhe nuk ka qenë çështje e trajtimit.” – ka thënë Marmullaku.
Po ashtu, Marmullaku nga MSH vlerëson se në këtë rast nuk ka mungesë të transparencës.
“Nuk ka mungesë të transparencës. Në përputhje me dispozitat e Ligjit të Prokurimit Publik, të gjitha dokumentet janë të qasshme për publikun në momentin e përmbylljes së aktivitetit të prokurimit.” – ka përfunduar Marmullaku për KALLXO.com.
Kompania “Novus”, që është udhëheqëse e Konzorciumit të identifikuar me emërtimin “Pacs & Workflow System”, ka thënë për KALLXO.com se emërtimi i Konzorciumit në këtë formë nuk përbën shkelje ligjore. Sipas tyre Ligji dhe Rregulloret përkatëse të Komisionit Rregullativ të Prokurimit Publik (KRPP) nuk e parashohin ndalesën për një gjë të tillë.
“Forma e ofertimit përmes Grupit të Operatorëve Ekonomikë është e lejuar përmes Ligjit të Prokurimit Publik, pasi ky grup i Kompanive dorëzojnë një tender tek Autoriteti Konkurues dhe janë përgjegjëse për implementim. Po ashtu, Rregullorja dhe Udhëzuesi Operativ i Prokurimit Publik, përmes Pikës 27, nuk parasheh ndalesë lidhur me emërtimet e grupeve të Operatorëve Ekonomikë.” – thuhet në përgjigjen e Trëndelina Qerimit, drejtoreshë e shitjes në kompaninë “Novus”.
Po ashtu, ata kanë potencuar se një Operator Ekonomik nuk shpallet i papërgjegjshëm nëse vendos një emërtim të tillë.
“Nuk është kërkesë ligjore që të vendosen në emërtim të ofertës emrat e plotë të të gjithë anëtarëve të grupit të Operatorëve Ekonomikë, pasi që ata veçse janë të qasshëm dhe të njohur. Të njëjtën kohë një ofertë nuk shpallet e papërgjegjshme, nëse vendoset një emërtim për grupin e Operatorëve Ekonomikë, si edhe u cek më lart për t’u njohur me një emërtim të përbashkët, kemi vendosur të përcjellim në atë emër.” – theksohet në përgjigjen e “Novus”.
Ata kanë vlerësuar që nuk ka mungesë të transparencës në këtë rast, pasi të gjitha dokumentet e ndërlidhura me ta mund të jenë të qasshme online.
“Duke qenë se dokumentacioni lidhur me grupin e Operatorëve Ekonomikë dhe të gjitha dokumentet e ndërlidhura me to janë të qasshme online apo përmes një kërkese të thjeshtë për qasje në dokumente publike tek Autoriteti Konkurues, nënkupton që nuk kemi të bëjmë me një mungesë transparence, por thjeshtë është vendosur për të lehtësuar komunikimin në mes grupit të Operatorëve Ekonomikë si ofertues dhe Autoritetit Kontraktues në këtë procedurë të prokurimit.” – përfundon përgjigjja e “Novus”.
Një nga Konsorciumet ofertuese në këtë tender “Vepro” & “Botek” kanë thënë se ata si Kompani konkurrente nuk kanë qenë në dijeni se kush ka qenë pas emërtimit “Pacs & Workflow System”.
“Jo (nuk kemi qenë në dijeni). Ne nuk e kemi kuptuar pas pranimit të procesverbalit të hapjes së saktë se cilat Kompani kanë qenë pjesë e këtij Konzorciumi të deklaruar.” – kanë thënë në përgjigjen e tyre.
Po ashtu, “Vepro” & “Botek” kanë deklaruar për KALLXO.com se në përvojën e tyre 20-vjeçare nëpër tenderë publikë nuk kanë hasur në ndonjë rast të tillë.
“Jo, ne nuk kemi pasë ndonjë rast të dytë në përvojën tonë 20-vjeçare nëpër tenderë publikë. Pavarësisht se ne jemi ndër konkurrentët në këtë projekt, përmes kësaj shkrese ju sigurojmë se në asnjë rrethanë nuk kemi asnjë tendencë për ta dëmtuar dikë, por jemi jashtëzakonisht të interesuar që të mbrojmë ligjin dhe vetëm ligjshmërinë në këtë procedurë.” – thuhet në përgjigjen e Kompanisë “Botek”.
Ata kanë treguar po ashtu se nuk janë identifikuar ndonjëherë me ndonjë emërim tjetër, kur kanë aplikuar nëpër tenderë.
A është e rregulluar kjo çështje?
Në rastin e tenderit të Ministrisë së Shëndetësisë, nëse palët e treta kyçen në platformën E-prokurimi për të parë se kush ka dorëzuar ofertat, do të gjejë dokumentet në të cilat njëri nga ofertuesit mban emërtimin “Pacs & Workflow System” dhe pas të cilit nuk dihet se kush qëndron, nëse nuk kërkon qasje në dokumente publike në Ministrinë e Shëndetësisë.
KALLXO.com ka kërkuar sqarime edhe nga Komisioni Rregullativ i Prokurimit Publik (KRPP), nëse lejohet një emërtim i përbashkët për Konsorciumin – duke mos zbuluar emrat e Kompanive që janë pjesë të Konzorciumit ofertues në një tender.
Në përgjigjen e ofruar me shkrim KRPP nuk ka dhënë një përgjigje konkrete në çështjen e ngritur, por ka shpjeguar se rregullat për Grupin e Operatorëve Ekonomikë i përcakton Neni 71 i Ligjit të Prokurimit Publik dhe Neni 26 i Rregullores për Prokurimin Publik.
“a) Dorëzon një deklaratë të qartë që të gjithë anëtarët e grupit janë së bashku dhe individualisht përgjegjës për përmbajtjen e tenderit të grupit dhe në rast se grupit i jepet Kontrata, për performancën e Kontratës; b) Dorëzon një deklaratë të nënshkruar nga secili nga anëtarët; c) Një deklaratë e nënshkruar nga të gjithë anëtarët e grupit për të autorizuar partnerin udhëheqës të veprojë në emër të grupit (deklarata elektronike mund të nënshkruhet duke përdorur nënshkrimin elektronik të avancuar, nëse është i aplikueshëm dhe secili anëtar i grupit duhet të jetë i regjistruar në platformën elektronike -kërkesë e cila duhet të përcaktohet në dosje të tenderit). (Nënshkrimi digjital i avancuar nuk është i obligueshëm deri në njoftim zyrtar nga KRPP).” – ka thënë KRPP duke cituar Paragrafët 1 dhe 2 të Nenit 26 të RRPP-së.
Më tej KRPP ka thënë se “partneri udhëheqës” nënkupton “liderin”, të cilin përmes një deklarate anëtarët e Konzorciumit e autorizojnë për të vepruar në emër të grupit.
Po ashtu kanë treguar se deklarata e nënshkruar nga të gjithë anëtarët të grupit për të autorizuar partnerin udhëheqës të veprojë në emër të grupit kërkohet në Dosjen e tenderit dhe në njoftimin për Kontratë me qëllim që t’i bëhet e ditur Autoritetit Kontraktues se cili nga anëtarët e Konzorciumit do të jetë lideri i grupit.
“I cili do të veprojë në emër të grupit në rast të ndonjë sqarimi të mundshëm të ndonjë pjese të tenderit, gjatë procesit të vlerësimit të tenderëve dhe më gjerë për të përfaqësuar grupin e OE-ve në raport me AK-në (në rast të paraqitjes së Kërkesës për qasje apo në rast të parashtrimit të Kërkesës për rishqyrtim të Vendimit të AK-së), apo në raport me OSHP-në (në rast të parashtrimit të Ankesës në OSHP kundër Vendimit të AK-së).” – theksohet në përgjigjen e KRPP-së.
Në platformën E-prokurimi palët e treta nuk mund të shohin se kush i ka ngarkuar dokumentet, por këtë mund ta shohë KRPP si përgjegjëse për këtë platformë. KRPP i ka dërguar KALLXO.com si dëshmi një fotografi të Sistemit të E-prokurimit, në të cilën tregohet se përveç Kërkesës për rishqyrtim që është dërguar nga Kompania “Novus” – lidere e Konsorciumit “Novus” & “Sorsiks International Dooel” & “Sorsix PTY Limited”, edhe oferta është dërguar nga Kompania “Novus”.
“Përveç Kërkesës për rishqyrtim që është dërguar nga OE ‘Novus SH.P.K’, edhe oferta është dërguar nga përdoruesi i ‘Novus SH.P.K’ – ‘trendelina.qerimi’, në emër të Grupit të Operatorëve Ekonomikë me emërtimin ‘Pacs and Workflow System’.” – thuhet në përgjigjen e KRPP-së për KALLXO.com.
Burimi: KRPP
Kompanitë që marrin pjesë nëpër procese të prokurimit publik duhet të jenë të regjistruara në platformën e prokurimit publik E-prokurimi.
“Nëpërmjet procesit të regjistrimit përdoruesit krijojnë identitetin e tyre virtual (llogarinë) në Sistemin që lidhet me identitetin e tyre fizik dhe të Organizatës (Autoritetit Kontraktues ose Operatorit Ekonomik) të cilën e përfaqësojnë në Sistem. Përdoruesit që përdorin Sistemin në emër të organizatave të ndryshme duhet të kenë identitet të veçantë virtual, për çdo Organizatë që ata përfaqësojnë.” – thuhet në Paragrafin e parë të Nenit 3 të Rregullores për Prokurim Publik, i cili rregullon Kërkesat për përdoruesit e Sistemit të prokurimit elektronik.
Ndërsa në Paragrafin e tretë të Nenit 3 të kësaj Rregulloreje tregohet se të dhënat mbi Operatorët Ekonomikë përmbajnë të paktën: emrin, shtetin, numrin e regjistrimit/numrin fiskal/numrin unik identifikues dhe nëse është një person juridik, fizik apo i huaj juridik.
Kurse të dhënat personale të përdoruesve përbëhen nga emri dhe mbiemri i përdoruesit; e-maili, në të cilin e-mail do të pranojë mesazhet nga Sistemi i prokurimit elektronik, numrin personal të identifikimit, adresën, numrin e telefonit dhe/ose numrin e faksit, emrin e AK/OE (Organizatës) që është i lidhur me përdoruesin, titullin e përdoruesit, fjalëkalimin, emrin identifikues të përdoruesit.
Në një përgjigje për KALLXO.com, Ardit Dragusha, hulumtues i prokurimit publik në Organizatën “Democracy Plus”, thotë se në bazë të përvojës nuk ka hasur në ndonjë rast ku Kompanitë që janë bashkuar në një Konzorcium të jenë identifikuar me një emërtim të caktuar.
Dragusha thotë se Ligji i Prokurimit Publik lejon disa Kompani që të bashkohen dhe të paraqesin një ofertë të përbashkët në formën e një Konzorciumi, por sipas tij kur emrat e Kompanive nuk janë publike bien ndesh me transparencën dhe bëhet e vështirë për publikun të identifikojë Kompanitë.
“Në lidhje me transparencën ekziston rreziku që të mos dihet saktë se për cilat Kompani bëhet fjalë, në qoftë se emrat e Kompanive që përbëjnë Konzorciumin nuk bëhen publike dhe në të njëjtën kohë bëhet më e vështirë për publikun dhe palët e tjera që të vlerësohen përmbushja e kritereve ligjore, financiare dhe teknike të këtij entiteti. Pra, verifikimi bëhet më i vështirë.” – ka thënë Dragusha.
Ai ka thënë se në të kaluarën kanë ndodhur raste kur Kompanitë janë bashkuar dhe kanë krijuar një entitet juridik, me qëllimin për të ofertuar në një tender të caktuar.
“Krijimi i një entiteti të ri juridik nga Kompanitë pjesëmarrëse në Konsorcium nuk është i ndaluar – ndonëse për këtë nuk ka definim të saktë ligjor. I tillë është rasti i entitetit juridik “Shërbimi i Arkitektit të Kryeqytetit Sh.P.K”, që është një subjekt juridik i krijuar për një Kontratë të caktuar publike, të dhënë nga Komuna e Prishtinës – Kompani e cila është krijuar ekskluzivisht për pjesëmarrje në tender, entitet ky që ishte regjistruar më 23 qershor 2023.” – ka thënë Dragusha.
Si shkoi procedura e prokurimit?
Më shumë se një vit më herët, më 29.11.2023, ishte shpallur tenderi “Furnizimi, implementimi dhe mirëmbajtja e Sistemit Packs dhe RIS të SISH”, për të cilin Ministria e Shëndetësisë kishte planifikuar 3.8 milionë euro.
Në këtë tender kanë ofertuar pesë Konsorciume të ndryshme. Konzorciumi i përbërë prej Kompanive “Virtuo” & “Berg” & “Ehs” & “Ledi Med” kishin ofertuar me 3 milionë e 191 mijë e 900 euro.
Konsorciumi “Cacttus” & “Paxera Health Corp” kishin ofertuar me 3 milionë e 767 mijë e 569 euro. Me 3 milionë e 137 mijë e 702 mijë euro kishin ofertuar Konzorciumi i përbërë prej “Vepro” dhe “Botek”.
Konzorciumi “Medical Group” & “Shimadzu” kishin ofertuar me 3 milionë e 764 mijë e 500 euro. Kurse, Konzorciumi i përbërë nga Kompanitë “Novus” & “Sorsiks International Dooel” dhe “Sorsix PTY Limited”, nën emërtimin “Pacs and Workflow System”, kishin ofertuar me 3 milionë e 395 mijë e 505 euro.
Më 18.07.2024, Ministria e Shëndetësisë e kishte anuluar tenderin “për mungesë të ofertave të përgjegjshme”. Ministria kishte konsideruar se në ofertat e tyre, Konzorciumet nuk kanë plotësuar kërkesat e kapacitetit teknik dhe profesional, përkatësisht disa nga anëtarët e stafit dhe kuadrove të ofruara nga secili Konzorcium përkatës nuk i plotësonin kërkesat – sipas Dosjes së tenderit.
Konzorciumet e udhëhequra nga Kompanitë “Novus”, “Botek” dhe “Virtuo” kishin parashtruar Kërkesë për rishqyrtim në Ministrinë e Shëndetësisë, më 22.07.2024 dhe 23.07.2024.
Mbi këto Kërkesa Ministria e Shëndetësisë ka vendosur më 26.07.2024. MSH i ka vlerësuar Kërkesat për rishqyrtim si të pabazuara – duke e lënë në fuqi Vendimin për anulim të tenderit. Pas këtij Vendimi, tri Konzorciumet e udhëhequra nga Kompanitë “Novus”, “Botek” dhe “Virtuo” kanë deponuar Ankesë në Organin Shqyrtues të Prokurimit.
Më 15.10.2024, Organi Shqyrtues i Prokurimit ka marrë Vendim për të anuluar Vendimin e Ministrisë së Shëndetësisë për anulimin e tenderit dhe për ta kthyer në rivlerësim tenderin.
Paneli shqyrtues i OSHP-së i ka aprovuar si pjesërisht të bazuara Ankesat e Konzorciumeve të udhëhequra nga “Virtuo O.P” dhe “Botek shpk”. Kurse, ofertat e tyre i ka vlerësuar si të papërgjegjshme, lidhur me mosplotësimin e Kërkesave të kapacitetit teknik dhe/ose profesional të Dosjes së tenderit.
Po ashtu, është aprovuar si pjesërisht e bazuar Ankesa e “NOVUS” SH.P.K.
“Paneli Shqyrtues konsideron se veprimet dhe aktet e AK dhe vlerësimet e ekspertit shqyrtues lidhur me plotësimin ose jo të kushteve të përshkruara si më sipër dhe pohimet ankimore në këtë rast. Raporti i ekspertit shqyrtues përbën bazë që aktiviteti i prokurimit të kthehet sërish në rivlerësim – duke marrë parasysh pretendimet ankimore të OE ankues ‘NOVUS SH.P.K.’.” – theksohet në Vendimin e OSHP-së.
Pasi ka bërë rivlerësimin e tenderit vetëm për ofertën e “Pacs & Worklow System”, pas të cilit janë Kompanitë “Novus” & “Sorsiks International Dooel” dhe “Sorsix PTY Limited”, Ministria e Shëndetësisë e ka shpallur si të papërgjegjshme ofertën e këtij Konzorciumi.
Arsyeja e eliminimit sipas Komisionit vlerësues është se Konzorciumi nuk ka zbatuar një projekt nga një shtet i BE-së, siç është kërkuar në Dosje të tenderit; nuk ka zhvilluar produkt në disa arkitektura në shumë faqe apo nuk ka treguar se Sistemi i zhvilluar do të bëjë integrimin me pajisjet me MRI dhe CT.
“PACS & Workflow System” më pas ka bërë Ankesë në Ministri në lidhje me këtë Vendim, por Ministria e ka refuzuar si të pabazë. Pas refuzimit nga MSH, Konzorciumi ka dorëzuar prapë Ankesë në Organin Shqyrtues të Prokurimit.
KALLXO.com ka pyetur Ministrinë e Shëndetësisë se pse në dy Vlerësimet për ofertën e Konzorciumit në fjalë, arsyetimet e eliminimit janë të ndryshme. Ministria në përgjigjen me shkrim, më 16.01.2025, ka thënë se Komisioni përkatës ka shqyrtuar kriteret administrative, teknike dhe profesionale.
Sipas tyre Komisioni kishte vërejtur se disa nga kriteret administrative dhe profesionale nuk kanë qenë të plotësuara dhe për këtë arsye – sipas MSH-së – Vlerësimi i pjesës teknike është konsideruar si i panevojshëm.
“Herën e parë janë paraqitur për vlerësim pesë oferta, ndërsa sipas Vendimit të OSHP-së në Rivlerësim ka qenë një ofertë dhe Komisioni i dytë ka pasur më të lehtë të vlerësojë ofertën në detaje. Po ashtu, meqenëse lënda është shqyrtuar nga OSHP, Komisioni i dytë e ka pasur më të lehtë të gjejë Pikat e kontestuara nga oferta teknike.” – kanë thënë nga Ministria e Shëndetësisë.
Përveç Konzorciumit nën emërtimin “PACS & Workflow System”, në MSH është ankuar edhe Kompania “Botek”, me arsyetimin se Ministria është dashur që të bëjë rivlerësimin edhe të ofertës së tyre.
Por edhe këtë Ankesë Ministria e Shëndetësisë e ka refuzuar, me arsyetimin se OSHP në Vendimin e saj kishte miratuar pjesërisht Ankesën e “Botek” dhe e kishte shpallur të papërgjegjshme – lidhur me mosplotësimin e kërkesave të kapacitetit teknik dhe profesional të Dosjes së tenderit.
Edhe Kompania “Botek”, si lidere e Konzorciumit “Vepro” & “Botek” e ka dërguar Ankesën në OSHP dhe rrjedhimisht tenderi më 23.01.2025 është pezulluar.
Instituti i Mjekësisë Ligjore (IML) ende nuk ka arritur të punësojë një arkeolog mjekoligjor, i cili ndihmon në identifikimin e vendeve ku dyshohet se janë të varrosur persona të vrarë gjatë luftës në Kosovë.
Pozicioni i cili më parë ishte mbajtur nga zyrtarët e EULEX-it, nuk është zëvendësuar ende pas transferimit të kompetencave tek autoritetet e Kosovës.
Në mungesë të këtij profesionisti, autoritetet e kanë sfidë të identifikojnë saktë vendet ku mund të jenë të varrosur personat e vrarë.
Ditor Haliti, zëvendësdrejtor i Institutit të Mjekësisë Ligjore (IML), thotë se arkeologu mjekoligjor bën analizën e terrenit të dheut, për të verifikuar nëse ajo pjesë më herët ka pasur ndryshime apo ka qenë e çrregulluar.
“Arkeologu mjekoligjor është një profil profesional i cili bën analizën e terrenit të dheut apo të tokës kudo që shkon në kuptim të vlerësimit se a ka ndryshime, se a ka bazë që ajo pjesë e dheut ka qenë e çrregulluar, e trazuar në të kaluarën, kështu që mund të vlerësohet që aty mund të ketë diçka të fshehur.” – thotë Haliti.
“Ne deri më tani jemi të mbuluar në profilin e arkeologut mjekoligjor nga kompotenta e EULEX-it e cila është e vendosur në IML dhe të cilët kanë brenda tyre këtë ekspertizë të arkeologut mjekoligjor. Duke qenë se janë pjesë e IML-së edhe kjo komponentë e EULEX-it, ne e kemi ekipën e plotë e cila funksionon qoftë në teren, qoftë edhe në Sallën e Antropologjisë”.
Instituti i Mjekësisë Ligjore është institucion në të cilin në mënyrë shkencore bëhet identifikimi i mbetjeve të gjetura në lokacione të ndryshme të personave të zhdukur nga lufta e fundit në Kosovë.
Fillimisht kur Policia e Kosovës apo Prokuroria identifikojnë një lokacion të caktuar ku dyshohet se janë varrosur njerëz nga lufta, të njëjtit më pas kërkojnë nga Gjykata një Urdhër për zhvarrim dhe hulumtim në atë lokacion.
Sapo IML-ja e merr Urdhëresën nga Gjykata përkatëse, antropologët në bashkëpunim me Komisionin Qeveritar për Personat e Pagjetur, Policinë e Kosovës dhe EULEX-in dalin në terren dhe verifikojnë informatat nëse janë të sakta.
Nëse rezultojnë të sakta informatat, Instituti i Mjekësisë Ligjore së pari bën vlerësimin nëse ka të bëjë me ndonjë varrezë masive apo me varrim individual, e më pas mbetjet që i gjen në atë lokacion i dërgon në Laboratorin e Mjekësisë ligjore, ku bëhet verifikimi fillestar i mbetjeve mortore.
Eksperti mjekoligjor pranë IML-së, Valon Hyseni shpjegon procedurën e mëtutjeshme.
“Po sa të vijnë mbetjet në Laborator, ne fillimisht bëjmë shikimin e tyre. Shikojmë a kemi të bëjmë me mbetje kockore, a janë njerëzore apo shtazore, sepse shpeshherë na vijnë mbetje që pretendojnë se janë njerëzore, por në fakt ato janë shtazore ose e kundërta.” – thotë Hyseni.
“Ne bëjmë këqyrjen e mbetjeve kockore, fillojmë me profilin biologjik, ku nënkupton përcaktimin e moshës, gjatësisë trupore. Pastaj bëjmë përshkrimin e dëmtimeve, të mbetjeve kockore. Pra, dëmtimet a janë antimorterm – të shkaktuara para vdekjes, a janë perimorterm – që janë të shkaktuara gjatë vdekjes që lidhen direkt edhe me shkakun e vdekjes, apo dëmtimet janë të shkaktuara postmorterm – që të njëjtat mund të dëmtohen gjatë zhvarrimit të tyre”.
Sipas Hysenit, përveç profilit biologjik dhe përshkrimit të dëmtimeve trupore, ekspertët e IML-së i marrin edhe mostrat për analiza të ADN-së dhe antropologu mjekoligjor në Sallën e Antropologjisë e përcakton se cila pjesë e kockës është më e nevojshme dhe cila hyn në punë për analizë të ADN-së.
“Mbledhja e mostrave kërkon një fabrikim të veçantë të atyre mbetjeve kockore dhe të njëjtat dërgohen në Laboratorin e ICPM-së në Hagë, ku edhe kryhet analiza e ADN-së”.
Hyseni thotë se Raporti i identifikimit zakonisht në Hagë vonohet nga 3 deri në gjashtë muaj, varësisht se sa është e dëmtuar kocka dhe sa shpejt mund të nxirret profili i ADN-së. Aktualisht, sipas Hysenit, në Morgun e Kosovës janë rreth 300 mbetje mortore, që dyshohet se janë nga lufta e fundit në Kosovë.
“Por këto nuk nënkupton që janë trupa komplet, sepse kemi edhe mbetje mortore që ndoshta është vetëm një kockë dhe që identifikon një individ dhe llogaritet si një individ. Qe dy vjet është punuar mjaft dhe vazhdon të punohet me intensitet maksimal në zbardhjen e fatit të këtyre mbetjeve mortore, ku kemi fillu një analizë të mirëfilltë – duke e ditur që në të kaluarën kanë punuar edhe organizata të ndryshme, qoftë Tribunali i Hagës, qoftë KFOR-i, qoftë UNMIK-u, tash edhe EULEX-i. Dhe, është një punë e gjerë e hulumtimit të të gjitha dokumentacioneve dhe lokacioneve ku i marrim këto mbetje kockore, ku shpesh na duhet prej këtyre rasteve me marrë mostra shtesë. Ato dërgohen për analiza në Hagë dhe që presin për rezultate.” – ka thënë Hyseni nga IML.
Në Institutin e Mjekësisë Ligjore janë të punësuar rreth 57 persona të ndarë në tre Departamente. Departamenti i Mjekësisë Ligjore, Departamenti për Laboratore dhe ai për mbështetje Mjeko-Ligjore. Në kuadër të Departamentit për Mjekësi ligjore është Divizioni i veçantë për Personat e Zhdukur, në të cilin Divizion punojnë 10 persona. Aty përfshihen antropologë dhe specialistë të Mjekësisë ligjore.
Kushtrim Gara nga Komisioni Qeveritar për të Pagjeturit thotë se përgjatë vitit 2024, nga 124 Raporte të ADN-së që Kosova ka pranuar nga Haga, 26 prej tyre janë të personave që kanë qenë në Listën e Personave të zhdukur.
“Nga 124 Raporte që kemi pranuar po flasim për 38 identifikime të reja, megjithatë duhet theksuar faktin që nga këto 38 identifikime të reja, 26 i përkasin personave që janë në Listën e Personave të zhdukur. Pra, rastet e tjera mund të përfshihen edhe në rastet që ne i trajtojmë si raste në kuadër të konfirmimit të identitetit.” – bën të ditur Gara.
Sipas tij, prioritet gjatë këtyre viteve është adresimi ose trajtimi i çështjes së mbetjeve mortore të paidentifikuara.
“Në shumicën e rasteve ne pranojmë edhe këtë Raport, të cilin pastaj e klasifikojmë si konfirmim identiteti, pra jo identifikim që ndërlidhet drejtpërdrejt me rastet që janë ende në Listën e Personave të zhdukur”.
Agjencia e Statistikave të Kosovës në regjistrimin e fundit të popullsisë, për herë të parë ka përfshirë si statistikë edhe dëmet nga lufta e fundit në Kosovë. Sipas këtyre të dhënave që përfshijnë periudhën 28 shkurt 1998 – 11 qershor 1999, si pasojë e luftës në Kosovë janë vrarë 11 mijë e 417 njerëz, janë zhdukur 1 mijë e 407 persona, janë plagosur 6 mijë e 682, janë burgosur 3 mijë e 312, si dhe kanë pësuar torturë, dhunë, pasoja psikologjike 193 mijë e 765 njerëz.
Sipas të dhënave të Fondit për të Drejtën Humanitare në Kosovë, si pasojë e luftës në Kosovë konsiderohen të zhdukur ende edhe 1 mijë e 636 persona, kurse Komisioni Qeveritar për Personat e Pagjetur thotë se janë të pagjetur edhe 1 mijë e 595 persona.
