Një grup profesionistësh nga institucione të ndryshme të Kosovës të përfshirë në fushën e parandalimit dhe luftimit të terrorizmit kanë vlerësuar nivelin e përmbushjes së strategjisë kundër terrorizmit në vend.
Të dhënat e grupit që ka punuar gjatë muajit dhjetor kanë konstatuar se rreth 65% e aktiviteteve janë përmbushur në plotëni.
Strategjia shtetërore për Parandalimin dhe Luftimin e Terrorizmit është baza e aktiviteteve të cilat institucionet e vendit i realizojnë në punën e terrorizmit.
Aty parashihen aktivitete në parandalim dhe luftim të terrorizmit të ndara në katër shtylla strategjike.
Strategjia vlerësohet çdo vit në kuadër të një procesi ku të gjithë aktorët raportojnë për përmbushjen e aktiviteteve të tyre.
“Gjatë periudhës raportuese Janar 2024 – Dhjetor 2024, grupi punues vlerëson se 65% e aktiviteteve të parapara janë zbatuar plotësisht, 14% pjesërisht dhe 21% nuk janë realizuar”- thuhet tutje në përgjigjet e Ministrisë së Punëve të Brendshme e cila e koordinon këtë strategji.
Sipas tyre, bazuar në rezultatet e arritura, implementimi i Planit të Veprimit për vitin e dytë (Janar – Dhjetor 2024) ka qenë i suksesshëm dhe tregon një progres të konsiderueshëm në zbatimin e objektivave strategjike.
Institucionet e Kosovës, bashkë edhe me organizata jo-qeveritare që funksionojnë në Kosovë, kanë të ndara detyra e përgjegjësi për të punuar në drejtim të identifikimit, luftimit, rehabilitimit e riintegrimit të personave që janë konsideruar të cenueshëm nga ekstremizmi i dhunshëm.
Në bazë të strategjisë së miratuar, Kosova përveç që sfidohet me forma të tjera të aktiviteteve terroriste dhe edhe ajo me motive nacionaliste dhe politike, gjithashtu edhe me tendenca për të ndërhyrë në rendin kushtetues të Kosovës nga shtetet jomiqësore, vendi përballet edhe me terrorizmin me motive fetare.
Ndonëse format e terrorizmit tashmë kanë pësuar ndryshime, strategjia thotë se institucionet kanë ndërmarrë veprime si në aspektin e rregullimit ligjor e institucional, ashtu edhe në punën me komunitetin për të zhvilluar një qasje bashkëpunuese për t’u kundërvu ndaj këtyre ideologjive dhe narrativave që përhapen nga grupet, lëvizjet apo organizatat terroriste.
Strategjia ka paraparë që kohëve të fundit, rreziku nga radikalizmi dhe ekstremizmi i dhunshëm me motive fetare që shpie në terrorizëm është në ulje, ndërkohë që rreziku nga aktivitetet dhe sulmet eventuale me elemente të radikalizmit, ekstremizmit të dhunshëm dhe terrorizmit me motive politike apo nacionaliste është në rritje.
Kjo situatë është vlerësuar të jetë veçanërisht në veri të vendit, përmes sulmeve ndaj policisë, barrikadave, krimit dhe mbajtjes së organizatave ilegale si dhe të armatosura me qëllim përdorimin e tyre për kundërvënie të dhunshme dhe sulme ndaj policisë dhe institucioneve të tjera.
Sulmet e fundit të cilat prekin formë të ekstremizmit të dhunshëm janë edhe rasti i Banjskës dhe ai i sulmit me eksploziv që ndodhi në nëntor të vitit 2024 në kanalin Ibër-Lepenc duke prekur kështu direkt infrastrukturën kritike.
Shpërthimi që ka ndodhur më 29.11.2024 në kanalin e ujit të Ibër-Lepencit në fshatin Varagë të komunës së Zubin Potokut ishte cilësuar nga Qeveria e Kosovës si “sulm terrorist”.
Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, kishte thënë se sulmi ishte kryer nga grupe terroriste.
“Unë nuk i kam emrat e atyre që e kanë vënë detonimin. Por, unë e di një gjë, se elemente të tilla kriminale, qofshin edhe zyrtarisht anëtarë të Mbrojtjes Civile, Brigadës Civile, ata e kanë mbështetjen dhe dirigjimin nga Beogradi zyrtar.”– kishte thënë Kurti.
Presidenti i Serbisë, Aleksandër Vuçiq, e ka mohuar që Serbia ka lidhje me sulmin në kanalin Ibër- Lepenc në komunën e Zubin Potokut.
Për sulmin në kanalin e Ibër- Lepencit, drejtori i përgjithshëm i Policisë së Kosovës, Gazmend Hoxha, ka thënë se është përdorur një sasi e konsiderueshme e eksplozivit, nga 15 deri në 20 kilogramë, i cili dyshohet se është aktivizuar me detonatorë mekanikë përmes fitilit ndezës me djegie të ngadalshme.
Cilat aktivitete përfunduan e çka mbeti pa u zbatuar sipas Planit të Veprimit?
Institucionet e Kosovës përfshirë këtu edhe organizatat jo-qeveritare Janë të obliguara që në baza tre mujorëshe të raportojnë në Sekretariatin e Strategjive që është në kuadër Ministrinë e Punëve të Brendshme.
Në kuadër të planit të veprimit, në vitin 2023 përqindja e personave të identifikuar që janë përfshirë në programin e Ministrisë së Punëve të Brendshme për Rehabilitim dhe Riintegrim ishte 71%, në vitin 2024 ishte rritur përqindja për 4. Në vitin 2025 synimi është që të jenë më shumë se 80%, rritja e përfshirjes së personave të cenueshëm në programin e rehabilitimit dhe riintegrimit.
Në Kosovë aktualisht është i themeluar një mekanizëm multidisipniarë në Han të Elezit ndërsa synimi për vitin 2024 ishte themelimi i tre mekanizmave ndërsa për vitin 2025 numri të shkojë në gjashtë mekanizma referues të cilët kanë për detyrë fuqizimin e përfshirjes së rolit të nivelit lokal në riintegrim dhe rehabilitim.
Në vitin 2024 janë realizuar 12 trajnime të zyrtarëve të nivelit lokal dhe qendror në lidhje me identifikimin e faktorëve të ndryshëm që qojnë drejtë ekstremizmit të dhunshëm dhe radikalizmit që shpie drejt te terrorizmi.
Deri më tani në kuadër të aktiviteteve për planin e veprimit për të parandaluar ekstremizmin e dhunshëm që shpie në terrorizëm janë krijuar edhe grupi që bën identifikimin e literaturës që konsiderohet me përmbajtje radikale dhe esktremiste si dhe është bërë edhe lista vjetore me literaturë me përmbajtje të tillë.
Një tjetër aktivitet që pritet të nis në vitin 2025 kur të gjindet edhe mbështetësi apo donatori është edhe implementimi i analizës së kurrikulave për tekstet shkollore deri sa ky aktivitet hynë te plani i veprimit për identifikimin e rrethanave që qojnë në ekstremizëm të dhunshëm.
Bazuar në programet jashtë kurrikulare me nxënës dhe punëtorë të shkollave me qëllim të edukimit për parandalimin e formave të ekstremizmit, gjatë vitit 2024 në çdo komunë në bazë të raportimit është organizuar programi ‘Pluralizmi dhe promovimi i diversitetit përmes edukimit”.
Një nga aktivitetet që parashihet në planin e veprimit që është shtyrë për vitin që jemi aktualisht është edhe Zhvillimi i programeve te veçanta ne nivelin universitar, me theks te veçantë te Fakultetit i Edukimit, Shkencat sociale dhe Gazetari për identifikimin e rrethanave që qojnë në ekstremizmin e dhunshëm dhe radikalizëm që shpie në terrorizëm.
Për përkrahjen financiare të aktiviteteve të të rinjve për parandalimin e ideologjive ekstremiste në komunitetin e tyre në bazë të raportimit, Ministria e Arsimit nuk kishte ndarë buxhet.
Numri i trajnimeve me zyrtarë të qendrave për Punë Sociale, ligjërata për grupet e cenueshme për kundër narrativat, kampe te mendimit kritik priten që të implementohen edhe gjatë vitit 2025.
Përgjatë vitit të kaluar, janë mbajtur edhe takime në kuadër të planit për aktivitetin e informimit të Këshillave të Prindërve për identifikimin e formave të hershme të ekstremizmit të dhunshëm përmes takimeve. Trajnime u mbajtën edhe për psikologët për ndërhyrje të hershme për të mbrojtur të rrezikuarit nga radikalizmi.
Në vitin 2024 është hartuar edhe doracaku për identifikimin e hershëm të shenjave të radikalizmit në burgje, doracak ky i cili është shpërndarë në 200 kopje deri më tani. Ky dokument u dedikohet punonjësve të burgjeve.
Një pjesë e rëndësishme e aktiviteteve në strategji janë implemetnuar nga organizata të shoqërisë civile të cilat operojnë në këtë fushë. OJQ-të kanë zhvilluar programe të trajnimeve, programe të komunikimit strategjik, programe mediale trajtim të personave të rikthyer dhe përkrahje financiare për familjet e tyre.